Σεπτέμβριος

o τρύγος – Henri Martin

Την 1η Σεπτεμβρίου, που την λένε και Πρωτοσταυριά ή Αρχιχρονιά, στα αρχαία χρόνια, οι παρθένες ντυμένες με ολόλευκους πέπλους έβγαιναν από το σπίτι τους και πήγαιναν να κάνουν "ποδαρικό" σε διάφορα φιλικά σπίτια πριν τα επισκεφθεί κανένας άλλος. Σήμερα τηρείται νηστεία με την κατάλυση κρασιού και λαδιού.Ο παπάς κάνει αγιασμό σε όλα τα σπίτια της Αιτωλίας και γενικώς της Ρούμελης. Στην Κάρπαθο τον φιλεύουν "κουλούρια μελιτωμένα". Πριν τον αγιασμό δεν γίνεται ποδαρικό - δηλαδή επισκέψεις σε άλλα σπίτια. Οι ντόπιοι ανταλλάσσουν τα "χρόνια πολλά". Στις γεωργικές περιοχές πηγαίνουν σακκουλάκια με σπόρο ή φρούτα στην εκκλησία για να διαβαστούν με ευχή για αφθονία. Στις νησιωτικές πηγαίνουν στην παραλία και χύνουν όσο νερό έχουν στο σπίτι και φέρνουν το καινούργιο νερό, μαζί με 40 βότσαλα, που τα βάζουν στα μπαούλα, για να μη φάει ο σκώρος τα ρούχα τους. Άλλοι, σπάνε στο κατώφλι τους ρόδι τυλιγμένο με βασιλικό. 
Παραδέχονται ότι την ημέρα αυτή "κλειδώνει ο χρόνος" γι' αυτό δεν δουλεύουν. Σε άλλα μέρη, οι ζευγάδες κάνουν αγιασμό και ξεχωρίζουν τον σπόρο τους. Στα Δωδεκάνησα σπάνε το ρόδι, σκορπάνε τα σπόρια του στο πάτωμα και λένε ευχές. Στην Κω οι γυναίκες φέρνουν από πολύ πρωί νερό και λαντουρούν (ραντίζουν) το σπίτι, ενώ στολίζουν με σταθόρια, βασιλικούς, κατηφέδες και αρμαθιές από ρόδα τους στύλους του κήπου - ένα από αυτά τα ρόδια θα πατήσει κι' ο γαμπρός,  όταν θα μπαίνει πρώτη φορά στο σπίτι της νύφης. Αλλαχού κρεμούν κυδώνια και κρητικά μήλα.
Από τους Μακεδόνες γιορταζόταν ως αρχή του έτους ο μήνας Δίος (Σεπτέμβριος / Οκτώβριος). Η 1η Σεπτεμβρίου ορίστηκε από το 312/3 από τον Μ. Κωνσταντίνο ως η αρχή του εκκλησιαστικού έτους. Καθιερώθηκε και ως γιορτή με ανάλογη ακολουθία, την Ακολουθία της Ινδίκτου. Στα πατριαρχεία γίνεται ιδιαίτερη τελετή, όπου υπογράφεται από τον πατριάρχη και τους συνοδικούς η Πράξη της Ινδικτιώνος.

Η "Πρωτοχρονιά" της ανατολικής και ορθοδόξου εκκλησίας, λέγεται και αρχή της ινδίκτου ή ινδικτιώνος. Επί Βυζαντίου ήταν χρονική περίοδος 15 ετών, που άρχιζε την 1η Σεπτεμβρίου. Το 537 ο Ιουστινιανός την επέβαλε στα κρατικά έγγραφα και τα δικαστικά πρακτικά ως επίσημη χρονολογία. Χρησιμοποιήθηκε στο Βυζάντιο, στα μετά από αυτό ελληνικά κείμενα, τα παπικά έγγραφα (από τον 5ο αι. ως το 1187), τη νότια Ιταλία, στα κράτη που ήταν υπό το Βυζάντιο, την αυλή του Ανζού, το Αμάλφι κ.ά.
Στη Δύση και κυρίως στην Ιταλία, ως αρχή του εκκλησιαστικού έτους και του εορτολογίου, έχουν τα Χριστούγεννα. Σε άλλες περιοχές την 1η ή την 25η Μαρτίου.

Σεπτέμβριος Ή Σεπτέμβρης ή Σεπτέβρης ή Στέμπρης (στη Μάνη) ή Σπορτιάτης ή Τρυγητής ή Τρυγομηνάς ή Τρύγος ή Πετιμεζάς ή Πρωτοβρόχιας ή Χινόπορος ή Ορτυκολόγος ή Σταυρίτης (στον Πόντο) ή Σταυριάτης ή Σταυριώτης ή Σταυρός ή Αγιονικήτας (από τη γιορτή του αγίου Νικήτα). 
Γενικώς τις ημέρες του πατιούνται τα σταφύλια στα ιδιωτικά πατητήρια, βγαίνει ο μούστος και τα σπιτικά φτιάχνουν μουσταλευριά - τη "βυσινιά κρέμα" της γιαγιάς, που την πασπαλίζουν με μπόλικο σουσάμι και την πλουτίζουν με ψιλοκομμένα αμύγδαλα.

Τα σύκα ξεραίνονται, γίνονται παστελαριές και πατικώνονται καλά στα κουτιά. Είναι έτσι έτοιμα για το γλυκό κέρασμα τις κρύες νύχτες του χειμώνα. Το ίδιο και το γλυκό κυδώνι, γεμίζει τα βάζα. Ο σπιτικός φιδές, τα χερίσια μακαρόνια και ο τραχανάς γεμίζουν τα νάυλον σακκούλια. 









ΤΑΜΑΤΑ και ΑΝΑΘΗΜΑΤΑ Γ. Λεκάκη, εκδ. Γεωργιάδη 2001

Μακεδονία ξακουστή!! Θεσσαλονίκη: Η ιστορία της Γ'

Το κίνημα των Ζηλωτών

Οι ζηλωτές κατά την βυζαντινή εποχή εξέφραζαν τον "ζήλο", την πίστη δηλαδή στο συντηρητισμό και την παράδοση, γι' αυτό και ήσαν εχθροί των νεωτερισμών. Στα χρόνια όμως της παρακμής του Βυζαντίου και ιδίως μετά την ανασύσταση της Αυτοκρατορίας έπειτα από τη φραγκική κυριαρχία, μέσα στην αποσύνθεση της φεουδαρχίας που ακολουθούσε και στη γέννηση της αστικής τάξεως, βρέθηκαν οι Ζηλωτές ευθυγραμμισμένοι με τις λαϊκές μάζες και τα προοδευτικά στοιχεία. Το μεγάλο τους πολιτικό κέντρο βρισκόταν στη Θεσσαλονίκη, η οποία ήταν φυσικό σαν εμπορική μητρόπολη να συγκεντρώνη στον ύψιστο βαθμό τις κοινωνικές ζυμώσεις της εποχής.

Ιωάννης Κατακουζηνός

Το 1342 η παρακμασμένη αυτοκρατορία συγκλονιζόταν από μια δεινή δυναστική διαμάχη. Ήταν μεταξύ του Ιωάννου ΣΤ΄Κατακουζηνού, που ήταν στασιαστής αυτοκράτωρ (1347-1354) και του Ιωάννου Ε΄ του Παλαιολόγου που ήταν ανήλικος αλλά και ο νόμιμος αυτοκράτωρ. Οι Ζηλωτές της Θεσσαλονίκης ετάχθησαν με το μέρος του νόμιμου ηγεμόνος και στασίασαν κατά του στρατιωτικού διοικητού της πόλεως, του Θεοδώρου Συνοδινού, στρεφόμενοι ταυτόχρονα εναντίον των οπαδών του Κατακουζηνού που κατά πλειοψηφία απετελούντο από τους πλούσιους και τους ισχυρούς γαιοκτήμονες ή εμπόρους. Η στάση εκείνη εξελίχθηκε σε κοινωνική επανάσταση που είχε επί κεφαλής τις συντεχνικές και εργατικές οργανώσεις της Θεσσαλονίκης. Οι επαναστάτες εγκατέστησαν πολιτική εξουσία και αρχηγοί ήταν ο Μιχαήλ Παλαιολόγος και ο Ιωάννης, γιος του Μεγάλου Δουκός Αλεξίου Αποκαύκου. Μαζί όμως με αυτούς συμμετείχαν στην αρχηγία της εξουσίας και ορισμένα καθαρώς λαϊκά στοιχεία.

O Δεύτερος Εμφύλιος των Βυζαντινών ξεκινά το 1341 και στη διάρκειά του οι αντίπαλες πλευρές αναγκάστηκαν να συνάψουν συμμαχίες με εχθρούς του Βυζαντίου, όπως το Στέφανο Δουσάν της Σερβίας, ο οποίος άλλαξε στρατόπεδα κατά τα ίδια συμφέροντα, αλλά ακόμα και τους ίδιους τους Τούρκους, τους οποίους έφεραν ως επιδιαιτητές οι ίδιοι οι Βυζαντινοί στην καθαρά εσωτερική αυτή υπόθεση. Παράλληλα, ξόδεψαν κάθε ίχνος χρυσού που υπήρχε διαθέσιμο, με χαρακτηριστικό δείγμα την κατάθεση των αυτοκρατορικών κοσμημάτων σε βενετικό ενεχυροδανειστήριο από την Άννα της Σαβοΐας έναντι ευτελούς ποσού. Η διαμάχη τελείωσε το 1347, με πρώτο αυτοκράτορα τον ανήλικο Ιωάννη Ε' Παλαιολόγο και συναυτοκράτορα τον Ιωάννη ΣΤ' Καντακουζηνό. Οι εμφύλιες συγκρούσεις, όμως, έληξαν οριστικά μόνο όταν ο δεύτερος παραιτήθηκε από το θρόνο το 1354.

Μακεδονία ξακουστή!! Θεσσαλονίκη: Η ιστορία της Β'

Λεία των Αγαρηνών

     Αυτό που δεν έπαθε ποτέ από την ξηρά η Θεσσαλονίκη, είχε την κακή μοίρα να το υποστή από τη θάλασσα. Από τις αρχές του 9ου αι. (823 - 826) είχαν καταλάβει την Κρήτη Άραβες της Ισπανίας και την είχαν καταστήσει πειρατική βάση τους για όλες τις επιδρομές των στην ανατολική Μεσόγειο. Οι Βυζαντινοί τους τρομερούς εκείνους πειρατές τους αποκαλούσαν "Αγαρηνούς", απογόνους δηλαδή απογόνους της βιβλικής Άγαρ (1) και όργανα του κακού. Και εκείνοι με τις συστηματικές επιδρομές των, ρήμαζαν κυριολεκτικά τα ελληνικά παράλια επί ενάμιση αιώνα.

Μακεδονία ξακουστή!! Θεσσαλονίκη: Η ιστορία της Α'

Η ιστορία της Θεσσαλονίκης

Αφ' ότου ιδρύθηκε από τον Κάσσαδρο το 315 π.Χ. η Θεσσαλονίκη, έως και σ' αυτή την υποδούλωσή της το 2ο π.Χ. αι. στους Ρωμαίους, δεν έχει ιστορία πλούσια σε γεγονότα. Το μόνο σχεδόν που γνωρίζουμε για την εποχή εκείνη είναι ότι ήταν "πόλις ακμάζουσα και λιμήν μέγας". Μολονότι η διοικητική πρωτεύουσα βρισκόταν πάντα στην Πέλλα (1), της οποίας η Θεσσαλονίκη ήταν το επίνειο, η τελευταία είχε αναδειχτεί στην πραγματική "οικονομική πρωτεύουσα" της Μακεδονίας.

σκίτσο της Αρχαίας Πέλλας

Μακεδονία ξακουστή!! Πρέσπες

Οι Πρέσπες

     Στη βορειοδυτική γωνία της Μακεδονίας, εκεί όπου συναντώνται Ελλάς, Αλβανία και Γιουγκοσλαβία, υπάρχουν δύο αδελφές λίμνες, η Μεγάλη και η Μικρή Πρέσπα, ή η Μεγάλη και η Μικρή Βρυγηίς. 

     Η λεκάνη των Πρεσπών σχηματίστηκε από τεκτονικές υφέσεις πιθανότατα κατά τη διάρκεια της Τριτογενούς γεωλογικής εποχής (1-70 εκατομμύρια χρόνια πριν).

     Αρχικά δημιουργήθηκε μια μόνο λίμνη, η Πρέσπα, στη συνέχεια όμως κατά τις τελευταίες δεκάδες χιλιάδες χρόνια, οι εναποθέσεις του ρύακα που διέρχεται από την Κοιλάδα του Αγίου Γερμανού σε συνδυασμό με τη δράση των νερών της λίμνης, δημιούργησαν σιγά-σιγά μια αμμώδη λωρίδα γης που διαχώρισε ένα ρηχό βραχίονα, δημιουργώντας τη λίμνη Μικρή Πρέσπα. Έτσι, οι δύο λίμνες διαχωρίζονται από μια αβαθή λωρίδα αμμώδους γης, μήκους περίπου 4 χλμ. και πλάτους 200–1000 μ.

Μακεδονία ξακουστή!! Γ' μέρος

Πριν από 100.000 - 250.000 έτη

     Φαίνεται όμως ότι η Μακεδονία υπήρξε μια από τις κοιτίδες του παλαιολιθικού ανθρώπου. Σύμφωνα με τα ευρήματα της τελευταίας δεκαετία, στο μακεδονικό χώρο επλανώντο πρωτόγονα ανθρώπινα πλάσματα, ακόμη και κατά την τρίτη παγετώδη εποχή, πριν δηλαδή 250.000 χρόνια. Αυτή την ηλικία έχει πραγματικά ένας λίθινος πέλεκυς, που το 1958 βρέθηκε στην περιοχή της Κοζάνης, από τον Άγγλο καθηγητή του πανεπιστημίου του Καίμπριτζ Ε. Χιγκς. Ο πέλεκυς αυτός είναι το παλαιότερο ανθρώπινο δείγμα που υπάρχει σ' όλη την Ελλάδα.

Σπήλαιο Πετραλώνων

     Σπουδαιότερα όμως είναι τα ευρήματα του χωριού Πετράλωνα της Χαλκιδικής. Το χωριό τούτο βρίσκεται σε απόσταση 75 χλμ, από τη Θεσσαλονίκη. Το 1959, σε ένα σπήλαιο έξω από το χωριό αυτό, βρέθηκε ανάμεσα σε οστέϊνα και λίθινα εργαλεία, ένα ανθρώπινο κρανίο. Όταν οι επιστήμονες - ανθρωπολόγοι, βιολόγοι και παλαιοντολόγοι - αντίκρυσαν αυτό το μακάβριο εύρημα, ενθουσιάστηκαν. Γιατί είναι τούτο μοναδικό στην Ελλάδα. Και όχι μόνον τούτο, αλλ' είναι ακόμη και ένα από τα λίγα δείγματα σε όλο τον κόσμο, όσα διατηρούνται σε τόσο καλή κατάσταση.

Ο παλαιάνθρωπος των Πετραλώνων

     Οι σχετικές διαπιστώσεις έγιναν εύκολα. Το κρανίο εκείνο που τοποθετήθηκε σε γυάλινη προθήκη στο εργαστήριο Γεωλογίας και Παλαιοντολογίας του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, ανήκει σε άνθρωπο που έχει ζήσει την τετάρτη παγετώδη εποχή, δηλαδή πριν από 60.000 - 120.000 χρόνια. Ένα από τα δόντια του κρανίου εκείνου δείχνει ότι έχει προσβληθή από τερηδόνα. Το γεγονός τούτο ανατρέπει τη θεωρία ότι η ασθένεια αυτή των δοντιών είναι "νόσος του συγχρόνου πολιτισμού".
Ο άνθρωπος, στον οποίο ανήκε το κρανίο, ήταν βραχύσωμος, ελαφρά σκυφτός, με ανεπτυγμένες τις σιαγόνες, με πελώρια δόντια και με στενώτατο μέτωπο. Φυσικά δεν μπορεί να είναι βέβαιο, αν είναι ο άμεσος πρόγονος του σημερινού ανθρώπου. Πιθανό όμως και οι δύο περιπτώσεις, ο άνθρωπος με το κρανίο της παλαιολιθικής εποχής και ο σημερινός άνθρωπος, να είναι χωριστές εξελικτικές μορφές που έχουν, ως κοινό πρόγονό τους, κάποιο παλαιότερο πιθηκοανθρωποειδές όν. Και ίσως ο άνθρωπος του κρανίου να εξέλιπε, χωρίς να αφήση άμεσους απογόνους. Αυτά υποστηρίζουν οι ανθρωπολόγοι.
     Πάντως ο άνθρωπος των Πετραλώνων ανήκε στον ίδιο τύπο με όλους τους άλλους, όσοι ανήκουν στον "παλαιάνθρωπο του Νεάντερταλ" είναι όμως ο αρχαιότερος των άλλων, που έχουν βρεθή έως σήμερα στον κόσμο. Γι' αυτό το λόγο και έχει δικά επωνομαστή "παλαιάνθρωπος".

Εκμαγείο του κρανίου του Αρχανθρώπου των Πετραλώνων (αριστ.,) και αναπαράσταση του προσώπου του κατά τον Άρη Πουλιανό. Μουσείο της Ανθρωπολογικής Εταιρείας ...

     Παρά τον ελάχιστο εγκέφαλο, όπως δείχνει η διαμόρφωση του κρανίου, το ανθρώπινο τούτο πλάσμα, ο "παλαιάνθρωπος της Χαλκιδικής" είχε σκέψη, αφού χρησιμοποιούσε τη φωτιά και κατασκεύαζε εργαλεία. Είχε επίσης και ψυχικό κόσμο, αφού έθαβε τους νεκρούς του. Ζούσε επίσης μαχόμενο εναντίον των θηρίων της εποχής του, όπως τέτοια ήταν αρκούδες, πάνθηρες, ρινόκεροι, ύαινες. Και όταν τα κατανικούσε, είχε τη συνήθεια να βγάζει τα δόντια τους και να τα κρεμά, σαν τρόπαια και σαν φυλακτά, στο στήθος του.
     Έμενε ο άνθρωπος αυτός μέσα σε σπηλιές, που διεκδικούσε την κατοχή τους από αντιπάλους επικίνδυνους, τις πελώριες σπηλαίες αρκούδες. Πάντως το σπήλαιο των Πετραλώνων, του οποίου οι κύριες στοές έχουν μήκος 450 μ. δεν χρησίμευε ως κατοικία του. Πιθαν΄΄ωτερο είναι ότι χρησίμευε ως παγίδα των ζώων. Συχά δηλαδή, όταν κάποιο άγριο κοπάδι έφθανε κοντά, τότε ο άνθρωπος εκείνος με πέτρες και με φωνές το ανάγκαζε να τρέξη προς τη φρεατώδη είσοδο του σπηλαίου. Τις στιγμές εκείνες πολλά από τα ζώα αυτά γκρεμίζονταν μέσα στο σπήλαιο. Και τότε αυτός κατέβαινε προσεκτικά και τα σκότωνε με τα λίθια όπλα του, από τα οποία κυριώτερα ήταν - και βρέθηκε τούτο μέσα στην ίδια σπηλιά - μια πέτρα από ασβεστόλιθο με μια τρύπα στη μέση. Από εκείνη την τρύπα περνούσε ένα πρωτόγονο σχοινί, καί είχε έτοιμο, ή για εξακοντισμό ή σαν αγχέμαχο, ένα τρομερό όπλο του. 
     Αυτός ήταν ο "παλαιάνθρωπος Μακεδών" που τα ίχνη του βρέθηκαν στο διάσημο πια σπήλαιο των Πετραλωνων. Το σπήλαιο τούτο δικαιολογημένα μπορεί να το χαρακτηρίσουμε σαν ένα μουσείο ανυπολόγιστης επιστημονικής αξίας.

Α' μέρος  https://eismnimin.blogspot.com/2019/04/blog-post_5.html
Β' μέρος https://eismnimin.blogspot.com/2019/04/blog-post_6.html

Παγκόσμιος Λαογρ. και Γεωγρ. Εγκυκλ. ΕΛΛΑΣ -  Α' τ.,  εκδ. Χ. Γιοβάνης 1969

Μακεδονία ξακουστή!! Β' μέρος

Τι είναι Μακεδόνες;

     Λείψανα πανάρχαιης κοινωνικής ζωής έχουν ανακαλυφθή πολλά στη Μακεδονία από ανασκαφές. Νεολιθικοί οικισμοί που κρύβονται μέσα στις λεγόμενες "τούμπες" (τεχνητά υψώματα στους μακεδονικούς κάμπους) ήρθαν σε φως στα Σέρβια (κοντά στη γέφυρα του Αλιάκμονος), στα Ορμύλια, στα Κριστανά, στο Μολυβόπυργο, στην Όλυνθο, στον Άγιο Μάμα. Τα σημαντικώτερα όμως ανασκαπτικά ευρήματα έγιναν το 1968, χάρη στις συνδυασμένες προσπάθειες αποστολών των Πανεπιστημίων του Σέφηλντ Μ. Βρεταννίας και του Λος Άντζελες των ΗΠΑ. Τα ευρήματα αυτά βρέθηκαν 15 χλμ.νοτιοδυτικά της Δράμας, στην περιοχή των χωριών Σιταγροί, Φωτολείβος και Αλιστράτη.

Είσοδος στους βασιλικούς τάφους της Βεργίνας

Στην τοποθεσία αυτή μια "τούμπα" που ονομάσθη τελικά "Τούμπα του Φωτολείβου", απεκάλυψε οικισμούς με διαδοχικά στρώματα, που αρχίζουν στη Μεσαιονεολιθική εποχή (από 4.500 π.Χ.) και τερματίζονται στη Χαλκή εποχή (από 3.000 - 2.500 π.Χ.). Έτσι σε μια χρονική διαδρομή 2.000 ετών, η περίφημη αυτή τούμπα αποδεικνύει ότι υπήρχε στη Μακεδονία ανεπτυγμένος πολιτισμός παλαιός 4.000 έως 6.500 χρόνια και ότι η ακτινοβολία του πολιτισμού εκείνου έφθασε έως το Δούναβη (Γκουμελνίτσα της Ρουμανίας).
     Οι άνθρωποι εκείνοι, οι "πρώτοι" γνωστοί έως σήμερα Μακεδόνες, ήσαν φυσικά αυτόχθονες. Και είναι αρχαιότεροι ακόμη και των λεγομένων Πελασγών. Από τις νεώτερες ανθρωπολογικές μελέτες προκύπτει ότι φυλετικά οι άνθρωποι εκείνοι ανήκαν σ' έναν από τους κλάδους της Μεσογειακής φυλής. Αργότερα αρχίει η κάθοδος των ελληνικών φύλων, στα τέλη της 3ης π.Χ. χιλιετηρίδος. Εκείνα τα φύλα θα περνούσαν υποχρεωτικά από τη Μακεδονία, άρα και θα εγκαθίσταντο μερικώς σ' αυτήν, προκειμένου αργότερα να απλωθούν προς Νότο.

Το "Μακεδνόν Έθνος"
     Η κάθοδος εκείνη (Αχαιοί, Ίωνες, Δωριείς) διήρκεσε πάνω από 1.000 χρόνια. Στη Μακεδονία εγκατεστάθησαν διάφορες ομάδες των Αχαιών και των Δωριέων. Μεταξύ εκείνων ήταν και το "Μακεδνόν έθνος", φυλή δωρική, που επεβλήθη πολιτικά στις άλλες εντόπιες εθνολογικές ομάδες, γι' αυτό και έδωσε το όνομά του σε όλη εκείνη την πλατειά περιοχή.

     Όπως είδαμε, πρώτη φορά το "Μακεδνόν έθνος" το μνημονεύει ο Ηρόδοτος. Τούτο εγκατεστάθη στην Ημαθία, που μετεβλήθη έτσι σε κέντρο των Μακεδόνων. Εκεί, στην Ημαθία, εμφανίζονται οι αρχικοί συνοικισμοί, αρχαϊκά και σημαντικά κέντρα της δυνάμεως των Μακεδόνων, που έμελλαν αργότερα να εξελιχθούν σε περιλάλητες πόλεις, όπως τέτοιες είναι η Βέροια, το Κίτιο, και ιδίως αι Αιγαί (1) ή άλλως η Έδεσσα.

     Δεν υπάρχει λοιπόν θέμα αμφισβητήσεως για την εθνολογική ελληνικότητα της Μακεδονίας. 

     Οι νεώτερες μάλιστα έρευνες που επεκτείνονται στν ανθρωπολογία, προωρούν σε νέους δρόμους. Καταφαίνεται δηλαδή ότι ανθρωπολογικά οι σημερινοί Μακεδόνες είναι όχι μόνο στενοί συγγενείς αναμεταξύ τους, αλλά και προς τους αρχαίους Μακεδόνες. Φαίνεται ακόμη ότι είναι συγγενείς και με αυτούς τους προϊστορικούς, τους προπελασγικούς αυτόχθονες κατοίκους της χώρας, δηλαδή τους Νεολιθικούς Μακεδόνες. 
     Αν αυτή η άποψη οριστικοποιηθή αποδεικτικά, τότε ενισχύεται μια νεώτατη θεωρία, ότι όλοι οι Έλληνες, και φυσικά οι κάτοικοι της Μακεδονίας είναι απόγονοι των αρχικών αυτοχθόνων κατοίκων. Ενισχύεται συνεπώς η βάσιμη θεωρία, ότι υπάρχει γενετική αλληλουχία στον πληθυσμό της Ελλάδος, τέτοια που αρχίζει από τη νεολιθική εποχή και συνεχίζεται έως και σήμερα. Συνεπώς οι ρίζες του Ελληνισμού γενικά και των Μακεδόνων ειδικά, είναι πολύ παλαιότερες απ' όσο συνήθως λέγεται και πιστεύεται. Δεν ανάγονται δηλαδή απλώς στο 2.000 π.Χ. αλλά στο 4.000 ή 6.000 π.Χ. και ακόμη πιο πέρα. Τις βλέπουμε τις ρίζες αυτές να προχωρούν και να χάνωνται βαθειά μέσα στο χρόνο, στα στρώματα και αυτής της λιθίνης εποχής.

(1) «Αι Αιγεαί» ήταν μια πόλη «κατά κώμας», ένα ‘ανοιχτό’ πολεοδομικό μόρφωμα με το «άστυ» στο κέντρο και πολλούς μικρούς και μεγάλους οικισμούς ολόγυρα, ο αριθμός των οποίων δικαιολογεί τον πληθυντικό του ονόματος, όπως συμβαίνει με πολλές άλλες αρχαίες πόλεις, όπως αι Αθήναι, αι Θήβαι, αι Φεραί κ.λ.π. Tο μόρφωμα αυτό που αναπτύχθηκε οργανικά στο χρόνο αποτυπώνει στο χώρο το αρχαιότροπο μοντέλο μιας κοινωνίας στηριγμένης στην αριστοκρατική δομή των γενών με σημείο αναφοράς και πόλο συνοχής τη βασιλική εξουσία.

Το ανάκτορο των Αιγών

Α' μέρος  https://eismnimin.blogspot.com/2019/04/blog-post_5.html

Παγκόσμιος Λαογρ. και Γεωγρ. Εγκυκλ. ΕΛΛΑΣ -  Α' τ.,  εκδ. Χ. Γιοβάνης 1969

Μακεδονία ξακουστή!! Α' μέρος

Το όνομα Μακεδονία

    

     Το όνομά της, που συγκινεί σήμερα τον Ελληνισμό, έρχεται από την ένδοξη εποχή της αρχαίας Ελλάδος. Το αναφέρει για πρώτη φορά ο Ηρόδοτος (Ε, 17). Με το όνομα τούτο ο αρχαίος ιστορικός, ο "πατέρας της ιστορίας" ονομάζει Μακεδονία την περιοχή που είναι πέρα από τον Πηνειό ποταμό και τον Όλυμπο. Την αποκαλεί Μακεδονία (Ζ, 127) και τους κατοίκους της Μακεδόνες ή "Μακεδνόν έθνος", που είναι κατά τον Ηρόδοτο γένος δωρικό. Δωριείς δηλαδή είναι οι Σπαρτιάτες και αναγνωρίζουν γενάρχη τους τον Ηρακλέα. Δωριείς όμως είναι παράλληλα και οι αρχαίοι Μακεδόνες, μέσα στη γλώσσα των οποίων δεσπόζουν τα δωρικά στοιχεία. Τούτο το γένος θρυλλείται ότι κατοικούσε αρχικά στη Φθιώτιδα, αλλά εξεδιώχθη από κει και κατέφυγε στην Πίνδο. Έτσι το όνομα Μακεδόνες ετυμολογείται από την μακεδονική ρίζα "μάκος" που σημαίνει μήκος ή επιμήκης. Συνεπώς, υποστηρίζουν πολλοί, και το όνομα Μακεδόνες υπονοεί ορεσίβιους ανθρώπους που έχουν ανάστημα υψηλό, είναι εύρωστοι, πολεμικοί και γενναίοι.
     Κατά μιαν άλλη μυθολογική εκδοχή, το όνομα Μακεδονία, οφείλεται στον Μακεδόνα, που ήταν γιος του μυθικού Αιόλου, του θεού των ανέμων, ή στο γενάρχη Μακεδόνα, γιο του Λυκάονος και πατέρα της Πίνδου.
     Τρίτη τέλος ερμηνεία υποστηρίζει ότι η περιοχή ονομάσθηκε έτσι από τον γενάρχη Μακεδόνα, που ήταν γιος του Διός και της Θυίας, κόρης του Δευκαλίωνος. Αυτός απέκτησε τέκνα τον Άμαθος και τον Πίερον. Από τον τελευταίον εκείνον ονομάσθηκαν τα Πιέρια όρη της Μακεδονίας.
     Όλες ωστόσο οι εκδοχές αυτές αποδεικνύουν ότι η λέξη Μακεδονία έχει σαφώς ελληνική την προέλευσή της. Ελληνική έχει την προέλευση του ονόματος, όπως ελληνική έχει και την ιστορία της, είτε είναι νεώτερη και μεσαιωνική, είτε είναι αρχαία και προϊστορική που χάνεται στα βάθη των αιώνων. 
     Άλλωστε η Μακεδονία, σα γεωγραφική μονάδα, υπήρξε η βάση εκτοξεύσεως (για να μεταχειριστούμε μια μεταφορά) απ' όπου με τον καταπληκτικό πύραυλο που τον επινόησε ο τολμηρός Μέγας Αλέξανδρος, εξετοξεύθη στα πέρατα του τότε γνωστού κόσμου ο ελληνικός πολιτισμός. Αν μεταβλήθη η ιστορία των λαών της γης, αν εξαπλώθη ο χριστιανισμός σε όλα τα έθνη, αν, τέλος, υπάρχει σήμερα αυτό που λέγεται δυτικός πολιτισμός, όλα αυτά - η πεμπτουσία του σημερινού παγκόσμιου πολιτισμού - οφείλονται στην τόλμη των Μακεδόνων, στην τόλμη και στην ορμή της ψυχής της Μακεδονίας. Η Μακεδονία συνεπώς, είναι ένα παγκόσμιο ορόσημο. Η διδαχή του Αποστόλου Παύλου στους Φιλίππους της μακεδονικής γης αποτελεί απλώς την ανταπόδοση σ' εκείνο το τόλμημα του Αλεξάνδρου. 

Παγκόσμιος Λαογρ. και Γεωγρ. Εγκυκλ. ΕΛΛΑΣ -  Α' τ.,  εκδ. Χ. Γιοβάνης 1969

Απρίλιος

Ο μήνας των λουλουδιών, που συμπληρώνεται από τη φυσική δραστηριότητα του ακολούθου μηνός, Μάη, γι' αυτό και πολλές φορές ο λαός τους ενώνει: Απριλομάης ή Μαγιάπριλο, λέει τη συνολική χρονική τους διάρκεια. Φορτώνοντας ή μεταθέτοντας κάτι "στα μαγιάπριλα" (κατά τους Ζακυνθινούς) είναι σαν να λέμε :στο μήνα που δεν έχει Σάββατο" δηλαδή ποτέ. Μαζί προσφέρουν κηπουρικά: "Απρίλης, Μάης, κουκιά μεστωμένα", αλλά και τα περισσότερα ναυάγια: "Των καλών ναυτών οι γυναίκες, τον Απριλομάη χηρεύουν" ή "το Μαγιάπριλο χηρεύουν". 
Οι Χιώτες τους έχουν για δουλευτάρικο δίμηνο: "Τον Απρίλη και τον Μάη έπαιρνε ακαμάτη εργάτη". Ενώ το πέρας τους δηλώνει θέρος: "Απρίλης - Μάης, κοντά 'ν' το θέρος". 

Ο Απριλομάης είναι ικανός να σε ξεγελάσει. Το παχύ χορτάρι του κάνει τα ζώα να φαίνονται πρόσκαιρα καλόσογα, όπως η καλοντυμένη γυναίκα τη Λαμπρή. Γι' αυτό λένε: "Τον Απριλομάη το νου σου: να μη ζηλέψεις τη Λαμπρή γυναίκα και τον Απριλομάη φοράδα".
Λέγεται και Λαμπριάτης, Αηγιωργίτης, Γρίλης, Τιναχτοκοφινίδης ή Ξεροκοφινάς (γιατί ξετινάζει τα τελευταία αποθέματα τροφών στα κοφίνια). Οι Πανορμίτες τον λένε και Καπρίλη.

"Απρίλης με τα λούλουδα και Μάης με τα ρόδα" λέει το δημοτικό τραγούδι. Και στη Δημητσάνα τραγουδούν: "Ο Απρίλης έχει τη δροσιά κι΄ο Μάης τα λουλούδια". Μην ξεχνάτε επίσης πως τις νύχτες του Απρίλη λαλούν τ' αηδόνια ακατάπαυστα.
Στη Σύρο λένε "το νερό τ' Απριλιού είναι ο πλούτος του κόσμου". 
Οι γεωργοί εύχονται να βρέξει:

Αν κάνει ο Μάρτης δυο νερά κι ο Απρίλης άλλο ένα,

χαρά σ' εκείνον τον ζευγά, που 'χει πολλά σπαρμένα

Ένα άλλο λέει:

Αν βρέξ' ο Απρίλης δώδεκα κι ο Μάης πέντε - δέκα

να δεις το κοντοκρίθαρο πως στρίβει το μουστάκι!

Το κρύο του Απρίλη το φοβάται ο λαός: "Μάρτη μ' , Μάρτη μ' , φοβερέ, και Απρίλη μ' χιονερέ", λένε, γιατί όσο και μαλακός και νά 'ναι, το πρινάρι θ' ανάψει κάποια στιγμή στο τζάκι, καθώς λένε οι Πόντιοι: "Απρίλης κι αν καταπράεσεν, απρινάρευτος κι' εξέβρεν".
Τα κρύα όμως βαστούν ως τις 18 του μηνός.

Ως τ' Απριλιού τα δεκαοχτώ

νάχες το μάτι σου ανοιχτό

Πέρδικα ψόφησε στ' αυγό.

Πρωταπριλιά
Ο Απρίλιος μπαίνει με ένα γαλλικό έθιμο, που παγκοσμιοποιήθηκε, το πρωταπριλιάτικο ψέμα. Το poisson d' Avril (πρωταπριλιάτικο ψάρι) διαδόθηκε γρήγορα και τον 18ο αι. το βρίσκουμε ήδη πολύ διαδεδομένο σε Γαλλία, Αγγλία έως και Ινδία. Ξεκίνησε από τους γάλλους ψαράδες, που έλεγαν ότι την 1η Απριλίου ξεκινούσαν την αλιευτική τους περίοδο. Επιστρέφοντας από τη θαλασσινή τους εξόρμηση, έδιναν σε όποιον έβρισκαν μπροστά τους να πιάσει πράγματα που γλιστρούσαν σαν ψάρια απ' τα χέρια κι έτσι τον κορόϊδευαν.
Στην Ελλάδα το έθιμο απαντάται στους Κοζανίτες και στους Μυκονιάτες αλλά με ένα μήνα διαφορά.
Οι Κοζανίτες λένε ψέμματα τον Μάρτιο οι δε Μυκονιάτες την Πρωτομαγιά!!

Τάματα και Αναθήματα - Γ. Λεκάκης - Εκδ. Γεωργιάδης 2001

Έστησε ο έρωτας χορό με τον ξανθό Απρίλη!

Ο μήνας που « ξανοίγεται » ο έρωτας, ο μήνας των λουλουδιών , των ανθισμένων δέντρων, της περισυλλογής, των Παθών, της Ανάστασης και της ομορφιάς.

της Ελένης Μπετεινάκη

Κι έχει ένα χρώμα ο ουρανός τούτες τις μέρες, κίτρινο , ξανθό κι άλλες φορές γαλάζιο, λευκό και ροζ. Κι είναι τα πρωινά γεμάτα μυρωδιές και χώμα που αναπνέει. Κι αν κοιτάξεις τα σύννεφα θαρρείς πως προχωράνε με βήμα αργό γιατί ξέρουν πως έρχεται σίγα σιγά ο καιρός που κι εκείνα θα πρέπει να ξεκουραστούν απ ΄το βαρύ φορτίο του χειμώνα…

Απρίλη μου ξανθέ λέει ο ποιητής… Να φταίει ο ήλιος που χρυσίζει περισσότερο, να φταίει ο κάμπος που γέμισε κίτρινα λουλούδια ή μήπως είναι εκείνο το αγόρι το ανοιξιάτικο που τρέχει ανέμελο να νοιώσει τη ζέστη, να χαρεί την ομορφιά της φύσης, να ρουφήξει τα αρώματά της. Σαν πριγκιπόπουλο βγαλμένο απ ΄ τα παραμύθια πέφτει, κυλιέται στο χώμα, γίνεται ένα με τη γης, πληγώνεται από τα αγκάθια που ‘ ναι κρυμμένα ανάμεσα στα αγριολούλουδα, σωριάζεται κάτω κι ανασταίνεται από τη μυρωδιά του λεμονανθού, σαν πάει ο ήλιος να δύσει αργά το απόγευμα…