Κυριακή 1 Σεπτεμβρίου 2019

Σεπτέμβριος

o τρύγος – Henri Martin
Την 1η Σεπτεμβρίου, που την λένε και Πρωτοσταυριά ή Αρχιχρονιά, στα αρχαία χρόνια, οι παρθένες ντυμένες με ολόλευκους πέπλους έβγαιναν από το σπίτι τους και πήγαιναν να κάνουν "ποδαρικό" σε διάφορα φιλικά σπίτια πριν τα επισκεφθεί κανένας άλλος. Σήμερα τηρείται νηστεία με την κατάλυση κρασιού και λαδιού.Ο παπάς κάνει αγιασμό σε όλα τα σπίτια της Αιτωλίας και γενικώς της Ρούμελης. Στην Κάρπαθο τον φιλεύουν "κουλούρια μελιτωμένα". Πριν τον αγιασμό δεν γίνεται ποδαρικό - δηλαδή επισκέψεις σε άλλα σπίτια. Οι ντόπιοι ανταλλάσσουν τα "χρόνια πολλά". Στις γεωργικές περιοχές πηγαίνουν σακκουλάκια με σπόρο ή φρούτα στην εκκλησία για να διαβαστούν με ευχή για αφθονία. Στις νησιωτικές πηγαίνουν στην παραλία και χύνουν όσο νερό έχουν στο σπίτι και φέρνουν το καινούργιο νερό, μαζί με 40 βότσαλα, που τα βάζουν στα μπαούλα, για να μη φάει ο σκώρος τα ρούχα τους. Άλλοι, σπάνε στο κατώφλι τους ρόδι τυλιγμένο με βασιλικό. 
Παραδέχονται ότι την ημέρα αυτή "κλειδώνει ο χρόνος" γι' αυτό δεν δουλεύουν. Σε άλλα μέρη, οι ζευγάδες κάνουν αγιασμό και ξεχωρίζουν τον σπόρο τους. Στα Δωδεκάνησα σπάνε το ρόδι, σκορπάνε τα σπόρια του στο πάτωμα και λένε ευχές. Στην Κω οι γυναίκες φέρνουν από πολύ πρωί νερό και λαντουρούν (ραντίζουν) το σπίτι, ενώ στολίζουν με σταθόρια, βασιλικούς, κατηφέδες και αρμαθιές από ρόδα τους στύλους του κήπου - ένα από αυτά τα ρόδια θα πατήσει κι' ο γαμπρός,  όταν θα μπαίνει πρώτη φορά στο σπίτι της νύφης. Αλλαχού κρεμούν κυδώνια και κρητικά μήλα.
Από τους Μακεδόνες γιορταζόταν ως αρχή του έτους ο μήνας Δίος (Σεπτέμβριος / Οκτώβριος). Η 1η Σεπτεμβρίου ορίστηκε από το 312/3 από τον Μ. Κωνσταντίνο ως η αρχή του εκκλησιαστικού έτους. Καθιερώθηκε και ως γιορτή με ανάλογη ακολουθία, την Ακολουθία της Ινδίκτου. Στα πατριαρχεία γίνεται ιδιαίτερη τελετή, όπου υπογράφεται από τον πατριάρχη και τους συνοδικούς η Πράξη της Ινδικτιώνος.

Η "Πρωτοχρονιά" της ανατολικής και ορθοδόξου εκκλησίας, λέγεται και αρχή της ινδίκτου ή ινδικτιώνος. Επί Βυζαντίου ήταν χρονική περίοδος 15 ετών, που άρχιζε την 1η Σεπτεμβρίου. Το 537 ο Ιουστινιανός την επέβαλε στα κρατικά έγγραφα και τα δικαστικά πρακτικά ως επίσημη χρονολογία. Χρησιμοποιήθηκε στο Βυζάντιο, στα μετά από αυτό ελληνικά κείμενα, τα παπικά έγγραφα (από τον 5ο αι. ως το 1187), τη νότια Ιταλία, στα κράτη που ήταν υπό το Βυζάντιο, την αυλή του Ανζού, το Αμάλφι κ.ά.
Στη Δύση και κυρίως στην Ιταλία, ως αρχή του εκκλησιαστικού έτους και του εορτολογίου, έχουν τα Χριστούγεννα. Σε άλλες περιοχές την 1η ή την 25η Μαρτίου.
Σεπτέμβριος Ή Σεπτέμβρης ή Σεπτέβρης ή Στέμπρης (στη Μάνη) ή Σπορτιάτης ή Τρυγητής ή Τρυγομηνάς ή Τρύγος ή Πετιμεζάς ή Πρωτοβρόχιας ή Χινόπορος ή Ορτυκολόγος ή Σταυρίτης (στον Πόντο) ή Σταυριάτης ή Σταυριώτης ή Σταυρός ή Αγιονικήτας (από τη γιορτή του αγίου Νικήτα). 
Γενικώς τις ημέρες του πατιούνται τα σταφύλια στα ιδιωτικά πατητήρια, βγαίνει ο μούστος και τα σπιτικά φτιάχνουν μουσταλευριά - τη "βυσινιά κρέμα" της γιαγιάς, που την πασπαλίζουν με μπόλικο σουσάμι και την πλουτίζουν με ψιλοκομμένα αμύγδαλα.

Τα σύκα ξεραίνονται, γίνονται παστελαριές και πατικώνονται καλά στα κουτιά. Είναι έτσι έτοιμα για το γλυκό κέρασμα τις κρύες νύχτες του χειμώνα. Το ίδιο και το γλυκό κυδώνι, γεμίζει τα βάζα. Ο σπιτικός φιδές, τα χερίσια μακαρόνια και ο τραχανάς γεμίζουν τα νάυλον σακκούλια. 









ΤΑΜΑΤΑ και ΑΝΑΘΗΜΑΤΑ Γ. Λεκάκη, εκδ. Γεωργιάδη 2001