Πώς πήραν το όνομά τους οι νότες

Όλοι λίγο πολύ σίγουρα θα έχουμε ακούσει, από την παιδική μας ακόμα ηλικία, τις βασικές νότες ντο ρε μι, που συνοδεύουν πάντα, από τα πρώτα μας νανουρίσματα, μέχρι τα πιο αγαπημένα μας και πολυακουσμένα τραγούδια σε κάθε ηλικία... Αυτό που οι περισσότεροι από μας όμως δεν θα μπορούσαμε ποτέ να σκεφτούμε είναι πως κάτι τόσο σημαντικό για τη μουσική όσο οι νότες, πηγάζει από τη θρησκευτική πίστη.

Επιτρέψτε μου καταρχήν να σας συστηθώ: λέγομαι Κατερίνα Σταυριανέα, και είμαι φοιτήτρια στο τμήμα κοινωνιολογίας του Παντείου Πανεπιστημίου. Από πολύ μικρή είχα μεγάλη αγάπη για τη μουσική... Πιθανότατα λόγω των γονιών μου, που με μεγάλωσαν σ' ένα σπίτι γεμάτο δίσκους, με όλα τα είδη μουσικής, από ρεμπέτικα μέχρι Pink Floyd, κι από ελληνικό έντεχνο μέχρι Claus Nomi... Μεγαλώνοντας, άρχισα να γράφω στίχους και κάπου στα 15 έκανα το πρώτο μου μάθημα κλασσικής κιθάρας. Εκεί λοιπόν ξεκίνησε και η επαφή  μου με τις παρτιτούρες και το πεντάγραμμο...

Η αλήθεια είναι πως όλοι λίγο πολύ γνωρίζουμε, ή έχουμε ακούσει έστω και για μια φορά τη βασικότερη οκτάβα της μουσικής, "ντο ρε μι φα σολ λα μι ρε ντο" . Έχετε όμως αναρωτηθεί ποτέ πώς ακριβώς κατέληξαν όλοι οι μουσικοί παγκοσμίως να χρησιμοποιούν ένα τέτοιο σύστημα; Η απάντηση παραδόξως βρίσκεται στη θρησκεία και, παρ' όλο που δεν είμαι το πιο φανατικά πιστό άτομο που θα μπορούσε κανείς να βρει, παραδέχομαι πως αυτή η περίπτωση ήταν ένα αληθινό κατόρθωμα και ίσως θαύμα, σε μια λιγότερο ρεαλιστική αντιμετώπιση, της εκκλησίας. Για μένα τουλάχιστον, ο μουσικός αυτός κώδικας του "ντο ρε μι" αποτελεί μια παγκόσμια γλώσσα επικοινωνίας τόσο σημαντική για την ανθρωπότητα όσο τα μαθηματικά, ή, τον απλό καθημερινό διάλογο.

Δεν θα προλογήσω άλλο λοιπόν, μπαίνω στο θέμα... Οι νότες, όπως τις ξέρουμε σήμερα , πρωτοεμφανίστηκαν κάπου στον 16ο αιώνα, όταν ένας μοναχός της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας, ο Γκουίντο Ντ' Αρέτσο, θέλοντας να ευχαριστήσει το Θεό για τα καλά που προσφέρει στους ανθρώπους, και τους αγίους για την καθοδήγησή του στον ίσιο δρόμο, μακριά από την αμαρτία και τη διαφθορά, ξεκίνησε να γράφει διάφορους ψαλμούς, ενώ του άρεσε πολύ να τους διαβάζει μελωδικά, έτσι ώστε, όπως είχαν σκεφτεί κάποτε οι Βυζαντινοί, να ακούγεται στον τόνο της φωνής του το πόσο ευγνώμων ειναι στον Κύριο και το πόσο χαρούμενος είναι για το δώρο της ζωής... Σημειωτέον βέβαια, πως και οι Βυζαντινοί μουσικοί είχαν δημιουργήσει ένα δικό τους μουσικό σύστημα, με τους ήχους "πα βου γα δι κε ζω νη", το οποίο ωστόσο δεν ήταν αρκετά εύχρηστο, και δυσκόλευε πολύ τη δημιουργία ασμάτων.

Κάπως έτσι λοιπόν, ο Γκουίντο, ξεκίνησε, μεταξύ άλλων, να γράφει έναν ύμνο προς τον Άγιο Ιωάννη... Ο ύμνος γράφτηκε στα λατινικά όπως ήταν φυσικό και είχε ως εξής:

" Ut queante laxis, resonare fibris, mira gestorum, famuli tuorum, solve polluti, labii reatum, Sancte Johannes " , που σε ελεύθερη μετάφραση σημαίνει:

" Για να μπορούν να υμνούν με χαλαρές χορδές οι δούλοι σου τα κατορθώματά σου, λύσε την αμαρτία των μολυσμένων χειλιών μου, Άγιε Ιωάννη " .

Έπειτα, σκέφτηκε πώς θα ήταν, αν δοκίμαζε να δημιουργήσει ονόματα - κλειδιά για τις νότες, μέσω αυτού του ψαλμού. Χρησιμοποίησε λοιπόν την πρώτη συλλαβή από κάθε στίχο του ύμνου, κ έτσι προέκυπταν 7 καινούρια ονόματα για τις νότες, όσοι ήταν και οι στίχοι του ύμνου. Αναλυτικά λοιπόν ακουγόταν έτσι:

Ut queante laxis

Resonare fibris

Mira gestorum

Famuli tuorum

Solve polluti

Labii reatum

Sancte Johannes  ( όπου συγκεκριμένα χρησιμοποίησε τα δύο αρχικά γράμματα του ονόματος του Αγίου ) .

Έτσι λοιπόν βρέθηκαν κωδικές μονοσύλλαβες ονομασίες  για την οκταβα : ut, re, mi, fa, sol, la, si

Όταν όμως δοκίμασε τη χρήση τους, ενώ σε όλους τους μοναχούς άρεσε η πρότασή του και μάλιστα τη βρήκαν πολύ πρακτική, το " ut " που αποτελούσε την αρχή της οκτάβας δεν ηχούσε όμορφα, και φαινόταν δύσχρηστο. Έτσι ο Γκουίντο αποφάσισε να το αντικαταστήσει με τη συλλαβή " do " , από το ξεκίνημα της φράσης " Dominus Deus ", που χρησιμοποιούσαν οι μοναχοί στις προσευχές τους και που σημαίνει "Κύριος ο Θεός"...

Με την πάροδο των χρόνων, αυτό το σύστημα εγκαθιδρύθηκε μόνιμα και διαδόθηκε σε όλες τις γωνιές της γης, ως η πιο εύκολη και χρήσιμη κωδικοποίηση της μουσικής, η οποία προτιμάται από τους μουσικούς μέχρι και σήμερα.

Είναι αξιοσημείωτο το ότι, κάτι τόσο πνευματικό όσο η θρησκευτική πίστη, μπόρεσε να δημιουργήσει κάτι τόσο χειροπιαστό, και σπουδαίο για τους ανθρώπους, όπως επίσης το οτι αυτό το κάτι σπουδαίο δεν έχει όρια που το θέτουν μόνο εντός μιας εκκλησίας, αλλά χρησιμοποιήθηκε και χρησιμοποιείται για δεκάδες είδη μουσικής στον πλανήτη, όχι μόνο για τις ψαλμωδίες.. Φαίνεται λες και όντως, ίσως να υπάρχει μια ανώτερη δύναμη που "έσπρωξε" μια τέτοια δράση. Άλλωστε ας μην ξεχνάμε πως η μουσική είναι ένας τρόπος για μας να εκφράζουμε τα βαθύτερά μας συναισθήματα, ενώ λέγεται χαρακτηριστικά πως μπορεί να εξημερώσει μέχρι και άγρια θηρία..

Κλείνω λοιπόν εδώ αυτό το άρθρο, με ένα απόφθεγμα ενός παλιού καθηγητή μου θεολόγου στο γυμνάσιο: " ο άνθρωπος μπορεί να φτάσει στο ανώτερο πνευματικό επίπεδο, τη "θέωση" που λέμε, με 2 τρόπους... Ο ένας είναι η πίστη στο Θεό΄ ο δεύτερος είναι σίγουρα η μουσική" ..