Λουλούδια και Φυτά στη Μυθολογία Α'

Αγαύη-Αμάραντος, Αθάνατος

Η λέξη αγαύη σημαίνει θαυμαστή ή ευγενικής καταγωγής. Το φυτό της Αγαύης ήρθε στην Ελλάδα από το Μεξικό. Ωστόσο το όνομά του είναι ελληνικό και πιθανώς του αποδόθηκε επειδή η Ελληνίδα Αγαύη για την οποία θα μιλήσουμε παρακάτω ήταν και μια από τις δευτερεύουσες θεές του φεγγαριού, και αυτό σήμαινε πως ότι ήταν μια όψη της αρχαίας Μητέρας γης της Μεσογείου που θυμίζει το έδαφος του Jalisco του Μεξικό. 

Η Αγαύη ήταν κόρη του βασιλιά της Θήβας Κάδμου και αδερφή της Σεμέλης της μητέρας του Διόνυσου. Όταν η Σεμέλη κεραυνοβολήθηκε από τον Δία τον εραστή της, η Αγαύη διέδωσε πως ο Δίας τιμώρησε την αδερφή της γιατί τον συκοφάντησε.

Αργότερα ο Διόνυσος εκδικήθηκε για την μητέρα του και επέβαλε βαριά τιμωρία στην Αγαύη. 

Όταν ο Διόνυσος επέστρεψε στη Θήβα, όπου βασίλευε τότε ο Πενθέας ο γιος της Αγαύης, διέταξε όλες τις γυναίκες της πόλης να να πάνε στο βουνό Κιθαιρώνα, για να τελέσουν τα μυστήριά του. Ο Πενθέας που δεν συμφωνούσε με την εισαγωγή της λατρείας, προσπάθησε να κατασκοπεύσει τις Βάκχες. Η μητέρα του τον αντιλήφθηκε, τον πήρε για άγριο ζώο και μέσα στην μανία της τον κατασπάραξε διαμελίζοντάς τον.


Αλθαία - Δεντρομολόχα

Ο μύθος που ακολουθεί δεν έχει καμιά σύνδεση με το φυτό Αλθαία εκτός του ονόματος.

 Η Αλθαία ήταν γυναίκα του Οινέα, του βασιλιά της Καλυδώνας και μητέρα της Δηιάνειρας και του Μελέαγρου. Όταν ο γιος της έγινε εφτά ημερών, οι Μοίρες, οι θεές του πεπρωμένου, ήρθαν την βρήκαν και της είπαν πως το παιδί της θα πέθαινε, αν ο δαυλός που έκαιγε τότε επάνω στην εστία καιγόταν ολόκληρος. Αμέσως η Αλθαία πήρε το δαυλό, τον έσβησε και τον έκρυψε μέσα σε μια κασέλα. Ο Μελέαγρος μεγάλωσε και έγινε διάσημος ήρωας. 

Στη διάρκεια όμως του κυνηγιού του κάπρου της Καλυδώνας ο Μελέαγρος σκότωσε κατά τύχη τους θείους του τα αδέρφια της Αλθαίας. Εκείνη γεμάτη οργή έριξε τότε στη φωτιά το δαυλό, από τον οποίο κρεμόταν η ζωή του γιου της. Ο Μελέαγρος πέθανε αμέσως. Η Αλθαία από απελπισία κρεμάστηκε.

Αμαρυλλίς
Σύμφωνα με τους κλασικούς ποιητές Θεόκριτο, Οβίδιο και Βιργίλιο, η Αμαρυλλίδα ήταν μια βοσκοπούλα. Μια παρθένα νύμφη, συνεσταλμένη και ντροπαλή αλλά και σκληροτράχηλη.

Ερωτεύτηκε σφοδρά τον από τον Αλταίονα, ένα βοσκό με παγωμένη καρδιά, αλλά τόσο όμορφο όσο ο Απόλλωνας και τόσο δυνατό όσο ο Ηρακλής, και αποφάσισε να είναι αληθινή μόνο γι' αυτόν χωρίς να νοιάζεται για τις συνέπειες. Ο Αλταίων ασυγκίνητος από τη γοητεία της, είχε μοναδική επιθυμία να του προσφερόταν ένα λουλούδι που να μην υπήρχε ποτέ στον κόσμο. Η Αμαρυλλίδα συμβουλεύτηκε το μαντείο των Δελφών και της είπαν να τρυπήσει την καρδιά της με ένα χρυσό τόξο μπροστά στην πόρτα του Αλταίονα. Το έκανε αυτό, φορώντας ένα κατάλευκο φόρεμα, για τριάντα συνεχόμενα βράδια, ρίχνοντας το αίμα της. Ο βοσκός τελικά άνοιξε την πόρτα του και είδε ένα λουλούδι με βαθυκόκκινα πέταλα, που είχε βαφτεί από το αίμα της καρδιάς της Αμαρυλλίδας.

                                                         Αμυγδαλιά-Μυγδαλιά

Η ελληνική μυθολογία μας μιλά για μια όμορφη πριγκίπισσα που ονομαζόταν Φυλλίς, και που ήταν θυγατέρα ενός βασιλιά της Θράκης. Αυτή ερωτεύτηκε τον γιο του Θησέα τον Δημοφώντα. Ο νέος αυτός βρέθηκε στα μέρη της καθώς επέστρεφε με το καράβι του από την Τροία και ο βασιλιάς του έδωσε ένα μέρος του βασιλείου του και την θυγατέρα του για γυναίκα.

Μετά από κάποιο διάστημα ο Δημοφών νοστάλγησε την πατρίδα του την Αθήνα τόσο πολύ που ζήτησε να πάει εκεί για λίγο διάστημα. 

Η Φυλλίς συμφώνησε αφού της υποσχέθηκε ότι θα γύριζε πίσω σύντομα και έτσι εκείνος μπήκε στο καράβι του και απέπλευσε. Η Φυλλίς έμεινε εγκαταλειμμένη περιμένοντας τον εκλεκτό της καρδιάς της, στον τόπο της τελετής του γάμου της. Η Φυλλίς περίμενε για χρόνια την επιστροφή του, αλλά τελικά πέθανε από μαρασμό. 

Οι θεοί, από οίκτο, μεταμόρφωσαν την Φυλλίδα σε δέντρο, σε αμυγδαλιά, η οποία έγινε σύμβολο της ελπίδας. 

Όταν ο περιπλανώμενος, γεμάτος τύψεις, Δημοφών επέστρεψε, βρήκε τη Φυλλίδα σαν ένα γυμνό δέντρο χωρίς φύλλα και άνθη. Απελπισμένος αγκάλιασε το δέντρο, το οποίο ξαφνικά πλημμύρισε από λουλούδια, δείχνοντας ότι η αγάπη δεν μπορεί να νικηθεί από το θάνατο.

Ανεμώνη-Ανεμολούλουδο

Το όνομα του λουλουδιού συνδέεται με τον αρχαίο ερωτικό μύθο του Άδωνι και της Αφροδίτης. Ο μύθος είναι πολύ γνωστός. Ενέπνευσε μάλιστα και μεγάλους ποιητές όπως ο Οβίδιος και αρκετά αργότερα ο Σαίξπηρ να γράψουν ύμνους σ' αυτόν τον έρωτα. 

 Σύμφωνα με το μύθο λοιπόν ο Άδωνις βγήκε για κυνήγι στο δάσος. Εκεί όμως τον παραφύλαγε ο θεός Άρης ο προηγούμενος εραστής της Αφροδίτης που ζήλευε τον Άδωνι αφού η Αφροδίτη τον παράτησε για τα μάτια του ωραίου νέου. Ο Άρης μεταμορφώθηκε σε άγριο κάπρο, επιτέθηκε στον Άδωνι και τον πλήγωσε θανάσιμα.
Η Αφροδίτη άκουσε τα βογκητά του Άδωνι και έσπευσε να τον βρει. Όμως ήταν πια αργά. Απαρηγόρητη η Αφροδίτη πήρε στην αγκαλιά της το άψυχο σώμα του αγαπημένου της και όπως λέγεται ράντισε με νέκταρ την πληγή. Και από το μείγμα που έκαναν το νέκταρ με το αίμα ξεπήδησε ένα όμορφο λουλούδι. Μόνο που η ζωή αυτού του λουλουδιού κρατάει λίγο. Όταν ο άνεμος φυσάει κάνει τα μπουμπούκια του φυτού να ανθίσουν και ύστερα ένα άλλο ανεμοφύσημα παρασέρνει τα πέταλα μακριά. 

Έτσι το λουλούδι αυτό ονομάστηκε ανεμώνη ή ανεμολούλουδο επειδή ο άνεμος βοηθάει την ανθοφορία του αλλά και την παρακμή του.

Ίρις-Ίριδα

Αυτή η πληροφορία δεν είναι ακριβώς ένας μύθος αλλά την παραθέτουμε γιατί έχει συμβολικό περιεχόμενο. Το λουλούδι Ίρις πήρε το όνομα του από την αρχαία θεά Ίριδα, την θεά του ουράνιου τόξου. Η Ίρις ήταν επίσης και αγγελιοφόρος των θεών κυρίως του Δία και της Ήρας. Μετέφερε μηνύματα από το "μάτι του ουρανού" στη γη με την καμπύλη του ουράνιου τόξου. Η λέξη ίρις σημαίνει "μάτι του ουρανού". Ήταν το όνομα πού δόθηκε στη θεά , στο λουλούδι και στην κόρη των ματιών μας. Αυτό σημαίνει ότι καθένας από μας κουβαλάει μαζί του ένα κομμάτι ουρανού.

Άστερ-Αστράκι

Το όνομα Aster προέρχεται από την Ελληνική λέξη αστήρ (αστέρι) και είναι χαρακτηριστικό του σχήματος των ανθέων του φυτού. Οι αρχαίοι πίστευαν ότι η μυρωδιά των φύλλων του φυτού όταν αυτά καίγονταν απωθούσε τα φίδια.

Σε μια εποχή που τα περισσότερα αγριολούλουδα έχουν κλείσει τον κύκλο τους το Αστεράκι είναι μια εξαίρεση στον κανόνα. Αντέχει σε υφάλμυρα εδάφη και η ανθοφορία του διαρκεί από Οκτώβριο μέχρι Δεκέμβριο.

Λέγεται ότι αυτό το είδος λουλουδιού ξεκίνησε να φυτρώνει από τα δάκρυα της Αστερέας της θεάς του έναστρου ουρανού, όταν αυτή έκλαιγε επειδή δεν έβλεπε καθόλου άστρα όταν κοίταζε κάτω στη γή.

                                                   

 Αχιλλέα (αχίλλεια ή αχιλλεία) -Χιλιολούλουδο

Πήρε το όνομά της από τον ομηρικό ήρωα Αχιλλέα, ο οποίος όπως λέγεται έδινε αυτό το φυτό στους στρατιώτες του, τους θρυλικούς Μυρμιδόνες για να τους βοηθήσει να σταματήσουν το αίμα που έτρεχε από τις πληγές τους κατά τη διάρκεια του Τρωικού πολέμου. Ο Κένταυρος Χείρων τον είχε διδάξει, ότι το φυτό αυτό είναι πανάκεια για τη θεραπεία όλων των πληγών. Νεότερες δοκιμές στο φυτό απέδειξαν ότι περιέχει χημικά συστατικά που το κάνουν χρήσιμο ως αιμοστατικό.

Η Αχιλλέα είναι ένα ιθαγενές φυτό της Ευρώπης και της δυτικής Ασίας με μακραίωνη ιστορία ως επουλωτικό. Στους κλασικούς χρόνους ήταν γνωστό ως herba militaris. Για πολλά χρόνια το χρησιμοποιούσαν σαν δυναμωτικό και πικρό τονωτικό και όλα τα είδη των πικρών αλκοολούχων ποτών (bitters) παρασκευαζόταν από αυτό.

Το όνομά της η Αχιλλέα το πήρε από τον ήρωα Αχιλλέα και ο θρύλος λέει πως η Αχιλλέα φυτρώνει από την σκουριά που έπεσε στο χώμα από το δόρυ του Αχιλλέα για να θεραπεύει πολλούς συντρόφους του στον Τρωικό πόλεμο. Ένας μύθος λέει, όταν ο Αχιλλέας πληγώθηκε στη φτέρνα από το δηλητηριασμένο βέλος του Πάρη, η θεά Αφροδίτη κλαίγοντας τον συμβούλεψε να πάρει την Αχιλλέα που είναι το καλύτερο βότανο για πληγές. Από αυτόν τον μύθο η Αχιλλέα έχει πάρει το όνομά της καθώς και άλλες ονομασίες όπως το «Δάκρυ της Αφροδίτης», το «χαμόγελο της Αφροδίτης». 

Ένας άλλος μύθος λέει πως ο Αχιλλέας διδάχτηκε τις φαρμακευτικές ιδιότητες της Αχιλλέας για την θεραπεία των πληγών ειδικότερα από τον δάσκαλο Χείρωνα.

Οι Δρυίδες έδωσαν στην Αχιλλέα πολλές ιερές δυνάμεις και την χρησιμοποιούσαν για να προβλέψουν τον καιρό. 

Οι αρχαίοι Κινέζοι πρόλεγαν το μέλλον σε μια τελετή που περιγράφεται στο Ι Τσιγκ - το βιβλίο των χρησμών, γνωστό ως Χρησμός με βλαστό Αχιλλέας.

Πολλές λαϊκές παραδόσεις δίνουν στην Αχιλλέα πολλές ισχυρές και μαγικές δυνάμεις και την αφιερώνουν στον άγιο Ιωάννη του βαπτιστή. Πολλοί λαοί κρεμούσαν την Αχιλλέα στις εξώπορτες των σπιτιών τους και στις εκκλησίες την παραμονή της γιορτής του Ιωάννη του βαπτιστή. Μετά την δύση του Ηλίου έκαιγαν την Αχιλλέα σε λατρευτικές πυρές τις φωτιές του Αι Γιάννη.

Όπως και το δόρυ που σκότωσε τον Αχιλλέα έτσι και η Αχιλλέα πίστευαν πως μπορεί να βλάψει. 

Το χρησιμοποιούσαν οι μάγισσες στα μαγικά φίλτρα που έφτιαχναν και έπαιρνε την ονομασία«παιχνίδι του διαβόλου» όπου φαίνεται πως η Αχιλλέα σχετίζεται με κακά πνεύματα. 

Λαϊκές παραδόσεις λένε πως αν κρεμάσουμε ένα κλαδάκι Αχιλλέας πάνω από την κούνια του μωρού μας μπορεί να κρατήσει τα κακά πνεύματα μακριά. Επίσης αν κρατήσουμε μια Αχιλλέα πάνω στα βλέφαρά μας μπορούμε να δούμε ποιος κυριαρχεί στις σκέψεις μας.

Μια λαϊκή αντιπυρετική θεραπεία λέει να κόψουμε ένα φύλλο Αχιλλέας με το αριστερό χέρι λέγοντας ταυτόχρονα το όνομα του άρρωστου και όταν φάμε το φύλλο, ο πυρετός θα πέσει.

Τα παλιά χρόνια ο κόσμος σεβόταν τις θεραπευτικές ιδιότητες της Αχιλλέας γι’ αυτό και την αποκαλούσε«το ιώδιο των αγρών».

Τον Μεσαίωνα έτριβαν λίγο από τα φύλλα της Αχιλλέας για να σταματήσουν την ρινορραγία αλλά και για να σταματήσουν ημικρανίες από την υπέρταση, προκαλούσαν ρινορραγία γαργαλώντας τις εσωτερικές μεμβράνες της μύτης με ένα φύλλο. Έτσι η Αχιλλέα ονομάστηκε nosebleed - μάτωμα μύτης. Επίσης η Αχιλλέα πήρε το όνομα «θερμοβότανο» επειδή είναι αντιπυρετική.

Η Αχιλλέα έχει άμεση σχέση με τον έρωτα γι’ αυτό στους γάμους αποτελούσε παράδοση να τρώνε Αχιλλέα και να την τοποθετούν στην ανθοδέσμη της νύφης. Πίστευαν πως η Αχιλλέα εξασφάλιζε ότι ο έρωτας των νεόνυμφων θα κρατούσε τουλάχιστον επτά χρόνια. Γι’ αυτό ακόμη μια ονομασία του φυτό είναι «επταετής έρωτας». Την χρησιμοποιούσαν και στην μαντική για να προβλέψουν τον μελλοντικό εραστή. Αν κάποια κοπέλα μάζευε Αχιλλέα ένα βράδυ με πανσέληνο από τάφο νεαρού άντρα και το έβαζε κάτω από μαξιλάρι της, θα ονειρευόταν τον μελλοντικό αγαπημένο της. Οι κοπέλες εκείνης της εποχής για να ελέγξουν τα αισθήματα του αγαπημένου τους γαργαλούσαν εσωτερικά την μύτη του μ’ ένα φύλλο Αχιλλέας λέγοντας ταυτόχρονα «χιλιόφυλλο, χιλιόφυλλο κάνε με να φυσήξω δυνατά, αν η μύτη του ματώσει τώρα, ο καλός μου με αγαπά». 

Ο Διοσκουρίδης ο Αναζαρβέας (1ος μ.Χ. αιώνας) την χρησιμοποίησε σαν αιμοστατικό. 

Επίσης το χρησιμοποιούσαν από πολύ παλιά σαν αιμοστατικό για να σώσουν τραυματίες στα πεδία μάχης και για να ρίξουν τον πυρετό τους. 

Οι Αγγλοσάξονες ονόμασαν την Αχιλλέα «επισκευαστή σωμάτων» και οι Ινδιάνοι της Αμερικής εκτιμούσαν την ικανότητα να γιατρεύει πληγές και τραύματα.

Ένας νοσοκόμος του 1ου παγκόσμιου πολέμου διηγιόταν τον τρόπο που γιάτρευε τις πληγές δεκάδων στρατιωτών σε στιγμές όπου δεν υπήρχε άλλου είδους περίθαλψη, παρά μόνο η Αχιλλέα.

Στην Γερμανία τον 16ο αιώνα έριχναν στα βαρέλια του κρασιού σπόρους Αχιλλέας για να διατηρούνται καλύτερα τα κρασιά. Στις βόρειες χώρες χρησιμοποιούσαν την Αχιλλέα αντί του λυκίσκου για την μπύρα. 

Στην Ιρλανδία το 19ο αιώνα πίστευαν πως η Αχιλλέα έφερνε καλοτυχία επειδή ήταν το πρώτο φυτό που έκοψε ο Ιησούς όταν ήταν παιδί. Σύμφωνα με λαϊκή πεποίθηση, όποιος έβλεπε όνειρο να μαζεύει Αχιλλέα για να θεραπεύσει κάποιον, σύντομα θα μάθαινε ευχάριστα νέα. Επίσης πίστευαν πως η Αχιλλέα γιάτρευε πληγωμένες και ραγισμένες από έρωτα καρδιές. Είναι το λουλούδι των γενεθλίων για όσους γεννήθηκαν 16 Ιανουαρίου και σύμφωνα με τον Νίκολας Κάλπεπερ βρίσκεται υπό την επίδραση της Αφροδίτης.

Είναι γνωστή η Αχιλλέα εδώ και αιώνες για τις επουλωτικές της ιδιότητες, γι ‘αυτό και στην Σκοτία παρασκεύαζαν μια παραδοσιακή αλοιφή για την επούλωση πληγών.

Στις μέρες η Αχιλλέα χρησιμοποιείται πολύ στην αρωματοποιία, βοτανοθεραπεία και στην αρωματοθεραπεία 

Δάφνη-Δάφνη του Απόλλωνα

Η Δάφνη ήταν μια νεαρή όμορφη νύμφη, κόρη του ποτάμιου θεού Πηνειού. Ήταν κυνηγός και είχε αφιερώσει τη ζωή της στην Άρτεμη τη θεά του κυνηγιού. Όπως η θεά έτσι και αυτή αρνιόταν να παντρευτεί. Την περιτριγύριζαν πολλοί θαυμαστές αλλά αυτή τους απέρριπτε όλους, ακόμα και τον ισχυρό γιο του Δία τον Απόλλωνα.

Ο Απόλλωνας ερωτεύθηκε την Δάφνη και όταν αυτή αρνήθηκε τις προτάσεις του την κυνήγησε ανάμεσα στα δέντρα. Η Δάφνη φοβήθηκε και προσευχήθηκε στον πατέρα της να την βοηθήσει. Τότε λοιπόν ο πατέρας της της είπε ότι θα την προστάτευε μεταμορφώνοντάς την σε δέντρο που θα ρίζωνε στην όχθη του ποταμού του, (την γνωστή μας δάφνη).

Όταν ο Απόλλωνας ήρθε ψάχνοντας τη Δάφνη, ο πατέρας της του είπε ότι μεταμορφώθηκε σε δέντρο. Ο Απόλλωνας τότε έκοψε μερικά κλαδιά και έπλεξε ένα στεφάνι σε ανάμνηση της ομορφιάς της και του έρωτά του για αυτήν. Ο Απόλλωνας έκανε τη δάφνη ιερό του φυτό.

George Frederic Watts (1817 - 1904) 

Δάφνη περίπου το 1879 – 1882

Καθιέρωσε την απονομή δάφνινου στεφανιού στους πρωταθλητές και σε σε όσους υπερείχαν σε διάφορα επίπεδα. Στους αρχαίους Ολυμπιακούς Αγώνες όλοι οι νικητές στεφανώνονταν με δάφνινο στεφάνι.

Έλατο

Στις μέρες μας το γνωρίζουμε σαν το ιδανικότερο χριστουγεννιάτικο δέντρο. Όμως...

Το έλατο ονομαζόταν από τους αρχαίους Έλληνες Πίτυς όπως και το πεύκο, και ήταν το ιερό δέντρο του θεού Πάνα. Αυτός είχε κάποτε ερω

τευθεί την νύμφη Πίτυ που άρεσε και στον Βοριά. Η Πίτυς προτίμησε τον Πάνα που έκανε λιγότερο θόρυβο, κι ο Βοριάς για να την εκδικηθεί την φύσηξε και την γκρέμισε κάτω από ένα βράχο. Εκεί την βρήκε ξεψυχισμένη ο Πάνας και την μεταμόρφωσε στο ιερό του δέντρο έλατο. Από τότε η νύμφη έκλαιγε κάθε φορά που φυσούσε ο βοριάς και τα δάκρυά της είναι οι σταγόνες ρετσινιού που στάζουν κάθε φθινόπωρο από τα κουκουνάρια του έλατου.

Ελλέβορος  (σκάρφη ή τρελλόχορτο)  -Το ρόδο των Χριστουγέννων.

Ο ελλέβορος,  στην αρχαιότητα θεωρούταν φάρμακο για διάφορες ασθένειες, κυρίως του ψυχισμού και του νευρικού συστήματος, όπως η μελαγχολία, η τρέλα και η επιληψία.
Θεωρείται ότι ο μυθικός ιδρυτής και επώνυμος ήρωας της πόλης της Αντίκυρας, γιάτρεψε με ελλέβορο τον Ηρακλή από τη μανία που του είχε στείλει η Ήρα, και η οποία τον οδήγησε σε μια κρίση παροξυσμού να σκοτώσει τη γυναίκα του και τα παιδιά του.

Στην ελληνική μυθολογία ο Μελάμπους ο μεγάλος μάντης και θεραπευτής χρησιμοποίησε αυτό το φυτό σαν βότανο για να θεραπεύσει την τρέλα των θυγατέρων του βασιλιά του Άργους Πρόετου, όπως και άλλων γυναικών, που είχαν χάσει τα μυαλά τους και περιπλανιόνταν σκορπισμένες ανάμεσα στα βουνά και στην έρημο της Τύρινθας νομίζοντας ότι είναι αγελάδες. 

Ο Μελάμπους και ο αδερφός του ο Βίας κέρδισαν μια περιουσία (τα δύο τρίτα από το βασίλειο του βασιλιά Πρόετου) αφού παντρεύτηκαν τις θεραπευμένες πριγκίπισσες.

*Το συσχετισμό του ελλέβορου με την Αντίκυρα κάνει πρώτος σε κείμενο ο Θεόφραστος, ο μαθητής του Αριστοτέλη και διάδοχός του στη διεύθυνση του Λυκείου (τέλη το 4ου αιώνα π.Χ.). Λέει ότι η καλύτερη ποικιλία λευκού ελλέβορου φυτρώνει στην Οίτη, αλλά ο καλύτερος μαύρος ελλέβορος προέρχεται από την Αντίκυρα και τον Ελικώνα. Η ύπαρξη και μιας δεύτερης Αντίκυρας στην περιοχή των Θερμοπυλών μπέρδεψε αρκετούς από τους κατοπινούς ιστορικούς και περιηγητές της αρχαιότητας που δεν είχαν άμεση γνώση της γεωγραφίας της περιοχής, όπως ο Στράβωνας και ο Πλίνιος. Έτσι ο Πλίνιος καταλήγει να πιστεύει ότι η Αντίκυρα είναι νησί φημισμένο για ένα φάρμακο που παρασκευάζει με βάση το μαύρο ελλέβορο.
Αναλυτικά στον ελλέβορο αναφέρεται και ο Διοσκουρίδης, γιατρός και βοτανολόγος της εποχής του Νέρωνα. Ήταν ήδη γνωστό από τότε και επιβεβαιώνεται σήμερα ότι ο λευκός έχει εμετικές και ο μαύρος καθαρτικές ιδιότητες.

Πάντως στην Αντίκυρα παρασκευαζόταν ένα φάρμακο πολύ αποτελεσματικό βασισμένο στο μαύρο ελλέβορο (helleborus niger) και σε ένα σησαμοειδές, τη reseda alba. Το φάρμακο αυτό ήταν η μεγάλη αποκλειστικότητα των γιατρών της Αντίκυρας, σε σημείο μάλιστα να ονομάζεται το παρασκεύασμα «ελλέβορος αντικυρικός». Επίσης η πολύ προσεκτική διαδικασία χορήγησης που ακολουθούταν μόνο στην Αντίκυρα ονόμαζόταν «ελλεβορισμός». Γιατί ο ελλέβορος, όπως πολλά φάρμακα, είναι συγχρόνως και πολύ ισχυρό δηλητήριο – περιέχει τη δραστικότατη ουσία ελλεβορίνη – και μπορούσε να σκοτώσει τον ασθενή.

Πολλοί ακόμα γιατροί της Ρωμαϊκής περιόδου αναφέρθηκαν στον ελλέβορο, όπως ο Γαληνός (προσωπικός γιατρός του αυτοκράτορα Μάρκου Αυρήλιου) και ο Ορειβάσιος (προσωπικός γιατρός του αυτοκράτορα Ιουλιανού του Αποστάτη).
Ωστόσο εκτός από τις καθαρά ιατρικές αναφορές υπάρχουν και πολλές ανεκδοτολογικές που σχετίζονται με την Αντίκυρα. Ο Αριστοφάνης, ο Λυσίας, ο Μέναδρος, αλλά και ο Πλούταρχος αναφέρονται σε εταίρες που είχαν το όνομα «Αντίκυρα» εννοώντας ότι ξετρέλαιναν τους άντρες! Αν κάποιος έλεγε ανοησίες η συνηθισμένη αντίδραση ήταν «Πίθ’ελλέβορον» ή «Αντικύρας σοι δει», δηλαδή «Πιές ελλέβορο να συνέλθεις» και «Σου χρειάζεται Αντίκυρα», κάτι αντίστοιχο με τη νεότερη έκφραση «είσαι για το Δαφνί». Λέγεται ότι όταν ένας ξιπασμένος γιατρός, ο Μενεκράτης από τις Συρακούσες, έστειλε ένα γράμμα στο Φίλιππο Β΄ της Μακεδονίας όπου υποστήριζε πως είναι «ο βασιλιάς της ιατρικής», ο Φίλιππος απάντησε ότι τον συμβουλεύει να κάνει ένα ταξίδι στην Αντίκυρα.

Στις αρχές του 19ου αιώνα ένας νεαρός γιατρός υπέβαλλε στη Λειψία τη διδακτορική του διατριβή για τον ελλέβορο και αυτή αποτελεί την πληρέστερη συγκέντρωση αρχαίων πηγών για τον ελλέβορο σε σχέση με την Αντίκυρα. Δεν ήταν άλλος από τον Σαμουήλ Χάνεμαν που σήμερα θεωρείται ο πατέρας της ομοιοπαθητικής ιατρικής.


Τέλος ο ελλέβορος είχε και άλλες χρήσεις. Οι πηγές αναφέρουν ότι κατά την πολιορκία της Κρίσσας (Χρυσό) στη διάρκεια του Α΄ Ιερού πολέμου (600-590 π.Χ.) οι πολιορκητές νίκησαν δηλητηριάζοντας το νερό των πολιορκημένων με ελλέβορο, ενώ οι φιλόσοφοι Καρνεάδης και Χρύσιππος λέγεται ότι έπιναν ελλέβορο για να αυξήσουν τη διανοητική τους διαύγεια κατά τις φιλοσοφικές αντιπαραθέσεις και συζητήσεις με άλλους φιλοσόφους.
Αν και σήμερα ο ελλέβορος χρησιμοποιείται επίσης από τη φαρμακοβιομηχανία, είναι βέβαιο ότι έχουμε ακόμα πολλά να μάθουμε για τις ιδιότητες και τη δράση του.*

[Άρθρο σχετικά με τον ελλέβορο και τον Μ. Αλέξανδρο: http://www.lifo.gr/now/world/40428]

Κυπαρίσσι-Κυπάρισσος

Σύμφωνα με τη μυθική παράδοση ο Κυπάρισσος ήταν ένας όμορφος νέος από την Κέα, γιος του Τήλεφου και εγγονός του Ηρακλή. Ήταν αγαπημένος του Απόλλωνα αλλά και του Ζέφυρου.

Αγαπημένο του σύντροφο είχε ένα εξημερωμένο ιερό ελάφι. Αλλά κάποια καλοκαιρινή μέρα ενώ το ελάφι κοιμόταν ξαπλωμένο στον ίσκιο, ο Κυπάρισσος το σκότωσε από απροσεξία με ένα ακόντιο. Ο νέος γεμάτος απελπισία, θέλησε να πεθάνει. Ζήτησε από τον ουρανό τη χάρη να κυλούν τα δάκρυα του αιώνια. Οι θεοί τον μετέτρεψαν σε κυπαρίσσι, το δέντρο της θλίψης. Από τότε το κυπαρίσσι θεωρείται σαν πένθιμο δέντρο και οι καρποί του τα κρυσταλλωμένα δάκρυα του Κυπάρισσου φυτεύεται δε μέχρι σήμερα στα νεκροταφεία.

Αν και ο μύθος του Κυπάρισσου είναι νεότερος, ωστόσο το όνομά του, όπως και το όνομα του Υάκινθου, και οι δυο νέοι σε σχέση ερωτική με τον θεό Απόλλωνα, ίσως να προδηλώνει παλαιά θεότητα της βλάστησης που απορροφήθηκε από τις νεότερες ολύμπιες υποστάσεις και εξέπεσε σε θνητή ύπαρξη. Γι' αυτό και στον μύθο ο Κυπάρισσος πεθαίνει -όπως και ο Υάκινθος.

Κοντά στο χωριό Πρασιά του νομού Ευρυτανίας βρίσκεται ένα υπεραιωνόβιο κυπαρίσσι με εντυπωσιακό μέγεθος, το οποίο έχει συνδεθεί με σημαντικά ιστορικά γεγονότα.
Ο Κοσμάς ο Αιτωλός περνώντας από αυτά τα χωριά, απαντώντας σε ερώτηση  των κατοίκων για την απελευθέρωση της Ελλάδας, προφήτεψε: "Αν το κυπαρίσσι αυτό ξεραθεί από την κορυφή, η πατρίδα θα ελευθερωθεί. Αν ξεραθεί από τη ρίζα του, η πατρίδα δεν θα ελευθερωθεί".
Ο θρύλος λέει ότι, σε σύντομο χρονικό διάστημα η κορυφή του κυπαρισσιού άρχισε να ξεραίνεται. Οι Έλληνες αγωνιστές θεώρησαν ότι είναι σημάδι πως ο αγώνας για την απελευθέρωση πάει καλά. 

Κενταύρια-Χειρωνιάς  (Κενταύριο ο κυανός)

Λέγεται ότι αυτό το είδος λουλουδιού πήρε το όνομα του από τον σοφό Κένταυρο Χείρωνα, δάσκαλο του Ασκληπιού του Αχιλλέα του Ιάσονα αλλά και του Απόλλωνα. Στην τιτανομαχία ο Χείρωνας ήταν με το μέρος του Ηρακλής στη μάχη του εναντίον των κενταύρων. Ο Ηρακλής όμως τον πλήγωσε κατά λάθος στο πόδι με ένα βέλος ποτισμένο στο δηλητήριο της Λερναίας Ύδρας. Ο Χείρωνας τότε χρησιμοποίησε το φυτό της κενταύριας σαν βότανο για να γιατρέψει την πληγή του.

Οι κενταύριες ανήκουν στην οικογένεια της μαργαρίτας, Compositae (συμπέταλα).

Υπάρχουν περίπου 500 είδη κενταύριας σε όλο τον κόσμο με γνωστότερο το είδος Centaurea cyanus.

Στα μέσα του 16ου αιώνα διάφοροι βοτανολόγοι, όπως ο Τζον Γκέραρντ και ο Νίκολας Κούλπεπερ, συμπεριέλαβαν το Κενταύριο στον κατάλογο των θεραπευτικών βοτάνων. Ο Κούλπεπερ αναφέρει ότι τα ξερά φύλλα του φυτού μπορούν να χρησιμοποιηθούν σαν ίαμα κατά του δηλητήριου του σκορπιού αν αναμειχθούν σε νερό μαζί με Πεντάνευρο (μούσα) ή σύμφυτο (στεκούλι). Οι νεότεροι βοτανολόγοι δεν υπερασπίζονται αυτήν την άποψη, αλλά συστήνουν ένα αφέψημα από φύλλα ως πολύ χρήσιμη λοσιόν για τα μάτια.  

Σύμφωνα με τον Μ. Grieve το βότανο εκτός από τις τονωτικές και διεγερτικές ιδιότητες δρα και ως εμμηναγωγό με δράση όμοια με αυτή του Κνίκου (Αγιάγκαθο). Το συνιστούσε ακόμη για το πλύσιμο των ματιών και ως στυπτικό στοματικό διάλυμα.
Στη λαϊκή ιατρική χρησιμοποιούσαν το Κενταύριο σαν κολλύριο ή καταπλάσματα για θεραπεία των παθήσεων των ματιών. Δεν είναι βέβαια τυχαίο το γεγονός ότι η Γαλλική Ιατρική Ακαδημία σύστηνε το Κενταύριο, σαν κύριο δυναμωτικό και αντιφλεγμονώδες μέσο για τα μάτια.
Βέβαια η παράδοση αναφέρει ότι το βότανο δρα αποτελεσματικότερα για τα μπλε μάτια. Για τις φλεγμονές των καστανών οφθαλμών χρησιμοποιούσαν το Πλαντάγκο. Τους σπόρους του φυτού τους χρησιμοποιούσαν ως ήπιο καθαρτικό για τα παιδιά. Το αφέψημα των φύλλων το χρησιμοποιούσαν ενάντια στους ρευματισμούς.

Το χαρακτηριστικό όνομα "cornflower" (λουλούδι των καλαμποκιών) (γερμανικά korn blume) προέρχεται από το γεγονός ότι το φυτό αναπτύσσεται άγριο σε χωράφια με σιτηρά και παρόμοια γεννήματα της νότιας Ευρώπης. Όταν ο Ναπολέων εξανάγκασε τη βασίλισσα Λουΐζα της Πρωσίας να απομακρυνθεί από το Βερολίνο, αυτή έκρυψε τα παιδιά της σ' ένα χωράφι σπαρμένο με σιτηρά και για να κάθονται ήσυχα και αθόρυβα τα έβαλε να πλέκουν στεφάνια με κενταύριες. Αργότερα, ένα από τα παιδιά της, ο  Γουλιέλμος, έγινε αυτοκράτορας της Γερμανίας. Αναπολώντας τη γενναιότητα της μητέρας του, έκανε την κενταύρια εθνικό σύμβολο.  

Στα γαλλικά η κενταύρια λέγεται bluet (μπλουέ) και με αυτό το όνομα είναι ακόμα και τώρα καθιερωμένη στους κύκλους των ανθοπωλών. Χαρακτηριστικό είναι το γλαφυρό απόσπασμα από το "Λεξικόν φυτολογικόν" του μεγάλου Έλληνα βοτανολόγου Παναγιώτη Γεννάδιου που εκδόθηκε το 1915....

"Αι ανθοπώλιδες των παρά τας Αθήνας κήπων, εθισθείσαι υπό των παρ' ημίν πιθηκιζόντων, ονομάζουσιν αυτό από τινος Μπλουέ. Εις την τάξιν των πολιτών, ήτις όφειλε να δίδη το καλόν παράδειγμα εις τον λαόν, απήρεσε το ευπρόφερτον και επεξηγηματικώτατον του είδους ελληνικόν όνομα Κύανος και εξέλεξαν αντ' αυτού το γαλλικόν, το οποίον είναι απλή μετάφρασις του ελληνικού."

Άσχετα με το όνομα που θα τα αποκαλέσουμε (cornflowers, bachelor’s buttons, basket flower, blue-bottle, korn blume, bluet, knapweed), τα μέλη του γένους Κενταύρια είναι υπέροχες προσθήκες για έναν κήπο. Τα λουλούδια τους είναι εξαιρετικά για βάζο, αλλά ακόμα κι αν δεν ήταν, αρκεί το μοναδικό μπλε χρώμα τους για να τα κάνει ελκυστικά.

Σήμερα πια θεωρείται γκουρμέ συστατικό που αξιοποιούν οι πιο διάσημοι chefs προσθέτοντας τους τρυφερούς βλαστούς και τα άνθη του ωμά ή μαγειρεμένα σε σαλάτες και σοφιστικέ πιάτα, ενώ το άρωμά του αξιοποιείται σε μείγματα τσαγιού.

Είδος κοινό στην Ελλάδα και στις πεδινές αλλά και στις ορεινές, βραχώδεις περιοχές της όπου ευδοκιμεί ως ενοχλητικό ζιζάνιο, το Κενταύριο είναι συνήθως μπλε αλλά υπάρχει και με άνθη κατάλευκα, ερυθρά και πορφυρά. Ανθίζει από Ιούνιο μέχρι Αύγουστο. Για θεραπευτικούς σκοπούς χρησιμοποιούνται τα άνθη και τα φύλλα του φυτού. Οι σπόροι του φυτού αντιθέτως ωριμάζουν από τον Αύγουστο έως το Σεπτέμβριο.

* - * Δρ. Αθανάσιος Σίδερης / Προϊστάμενος του Τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού [http://antikira.blogspot.gr]

http://www.haniotika-nea.gr

http://www.foodscross.com

http://www.valentine.gr