Κυριακή 24 Φεβρουαρίου 2013

Το δαχτυλίδι του Γύγη

O Πλάτωνας, στο Β΄ βιβλίο της «Πολιτείας» του και με το στόμα του Γλαύκωνα, επινοεί ένα μύθο:

Ένας βοσκός του βασιλιά της Λυδίας ονόματι Γύγης βρίσκει τυχαία ένα μαγικό δακτυλίδι μετά από δύο καταστρεπτικά φυσικά φαινόμενα. Την ώρα που έβοσκε τα πρόβατα του άρχοντά του, έπιασε φοβερή καταιγίδα και έγινε τόσο δυνατός σεισμός, ώστε άνοιξε η γη κάτω απ’ τα πόδια του. Κατέβηκε στο χάσμα που δημιουργήθηκε και εκεί μέσα στα σπλάχνα της γης, είδε ένα μεγάλο χάλκινο κούφιο άλογο. Από κάποια ανοίγματα στα πλευρά του κοίταξε μέσα του και διαπίστωσε ότι εκεί ήταν ξαπλωμένος ένας νεκρός με διαστάσεις σχεδόν γιγαντιαίες. Και το σημαντικότερο, φορούσε στο χέρι του ένα χρυσό δακτυλίδι. Όταν ανέβηκε στην επιφάνεια διαπίστωσε ότι το εύρημά του είχε μία αξιοπερίεργη μαγική δυνατότητα. Περιστρέφοντας την πέτρα του («σφενδόνην» την ονομάζει ο Πλάτωνας) προς το εσωτερικό της παλάμης του, γινόταν αόρατος και εμφανιζόταν πάλι, γυρίζοντας το δακτυλίδι προς την αντίστροφη φορά.


Ο ταπεινός βοσκός είχε λοιπόν στα χέρια του ένα τεράστιο όπλο. Μπορούσε να κάνει οτιδήποτε επιθυμούσε, χωρίς να γίνεται αντιληπτός και κυρίως, χωρίς να τιμωρείται ή έστω να επιπλήττεται. Έγινε από τη μια στιγμή στην άλλη φορέας μιας τουλάχιστον παράδοξης και απρόσμενης δύναμης, η οποία μπορούσε να λειτουργήσει προς όφελός του, πάντα όμως υπό το βάρος μιας έστω και λανθάνουσας αδικίας, που μπορούσε να φτάσει κι ως το έγκλημα. Και πραγματικά έτσι έγινε.

Ο ασήμαντος μέχρι τότε Γύγης έγινε εραστής της βασίλισσας και με τη βοήθειά της σκότωσε τον αφέντη του και πήρε ο ίδιος την εξουσία. Κατέλαβε λοιπόν μια θέση που του χάρισε η δύναμη ενός χρυσού κρίκου, χωρίς να υπολογίσει τα αθέμιτα μέσα που χρησιμοποίησε, αλλά με μοναδικά κίνητρα – συνηθισμένα στην ανθρώπινη φύση -τη δόξα και τον πλούτο.

Ο Γλαύκωνας, που διηγείται τη φανταστική αυτή ιστορία, καταλήγει στο συμπέρασμα ότι είναι στη φύση του ανθρώπου να αδικεί, όταν μάλιστα ξέρει εκ των προτέρων ότι δε θα υποστεί τις συνέπειες της αδικίας του. Και αυτό γιατί ο κοινός νους λέει ότι η δικαιοσύνη δεν είναι τελικά ένα αγαθό στη ζωή μας, αφού η εφαρμογή της προσκρούει στο προσωπικό μας συμφέρον. Για όλους μας λοιπόν το βασανιστικό ερώτημα «αδικείν η αδικείσθαι;» γίνεται πολύ απλό. Και η απάντηση στη συνείδησή μας δεν είναι τουλάχιστον μία ανώδυνη ουδετερότητα, αλλά μία συνειδητή επιλογή συμφέροντος: «αδικειν» και μάλιστα αν είναι δυνατόν ατιμώρητα.
Ένα δακτυλίδι λοιπόν έγινε η αιτία να διαφθαρεί ένας απονήρευτος βοσκός και να περάσει από το φως του ενάρετου στη σκιά του εγκληματία. Διαπράχθηκε μια αμαρτία που ο Πλάτωνας ονομάζει αδικία, δηλαδή άρση της δικαιοσύνης.
 Ο Πλάτωνας γράφει συγκεκριμένα: [ Αν λοιπόν είχαμε δυο τέτοια δαχτυλίδια και το ένα το φορούσε ο δίκαιος και το άλλο ο άδικος, κανένας τους, όπως φαίνεται, δε θα ήταν τόσο αδαμάντινος χαρακτήρας, ώστε να μένει σταθερά δίκαιος και να έχει κουράγιο να κρατιέται μακριά από τα ξένα πράγματα και να μην τα αγγίζει, μολονότι θα μπορούσε να παίρνει από την αγορά χωρίς φόβο ό,τι ήθελε, να σκοτώνει και να βγάζει από τη φυλακή όποιους ήθελε και να κάνει καθετί άλλο, καθώς θα ήταν ισοδύναμος με τους θεούς ανάμεσα στους ανθρώπους. Αν ενεργούσε έτσι, δε θα έκανε τίποτε διαφορετικό από τον άλλο, αλλά τον ίδιο δρόμο θα έπαιρναν και οι δύο. Και βέβαια θα μπορούσε κάποιος να πει ότι κανένας δεν είναι δίκαιος με τη θέλησή του, αλλά από εξαναγκασμό, με την ιδέα ότι για εκείνον προσωπικά το δίκαιο δεν είναι σε θέση να αδικήσει. Διότι βέβαια κάθε άνθρωπος νομίζει ότι για τον εαυτό του η αδικία είναι πολύ πιο ωφέλιμη από τη δικαιοσύνη. ] ( Πλάτωνας, “Πολιτεία”, 360 B-D )
Ο Γύγης έχει σχέση με τη γη, δηλ. με την προσκόλληση στην υλικότητα και την αδυναμία να αναχθεί μέσω της πνευματικότητας στον παράδεισο των ιδεών. 
Ο άνθρωπος λοιπόν καλείται να αλλάξει νοοτροπία να παλέψει με το κακό να θεαθεί το φως δηλαδή το ωραίο, το δίκαιο, το αρμονικό,το αληθινό και τούτο γίνεται με ένα και μόνο όπλο σύμφωνα με τον Πλάτωνα ,ένα όπλο ανίκητο ακόμα και σήμερα: Την Ολοκληρωμένη Παιδεία.
[Ο Γύγης - ιστορικό πρόσωπο - ήταν βασιλιάς της Λυδίας κατά το πρώτο μισό του 7ου αιώνα π.Χ. Πήρε το θρόνο με τη βοήθεια της συζύγου του τελευταίου βασιλιά από τους απογόνους του Ηρακλή και ίδρυσε νέα δυναστεία των Μερμναδών.
Με το μύθο συμφωνεί ως ένα βαθμό και το γεγονός, ότι είχε στο σκήπτρο του και ένα δαχτυλίδι με μεγάλο πολύτιμο λίθο. Είναι επίσης γνωστό πως ήταν δραστήριος και ενεργητικός βασιλιάς και πως οδήγησε τη Λυδία και την πρωτεύουσα της, τις Σάρδεις, στην μεγαλύτερή της ακμή. Το βασίλειο του, συμπεριελάμβανε όλη τη δυτική Μικρά Ασία ως τον ποταμό Άλυ και η δυναστεία του έμεινε στην εξουσία πάνω από εκατό χρόνια.
Ο τελευταίος του απόγονος στο θρόνο της Λυδίας ήταν ο βασιλιάς Κροίσος, που έγινε ξακουστός για τα πλούτη του και για την κακή ερμηνεία που έδωσε στο χρησμό της Πυθίας.
Ο μύθος του Γύγη έχει εμπνεύσει και πολλούς σύγχρονους συγγραφείς. Ίσως περισσότερο γνωστό να τον έκανε το δράμα του Φρίντριχ Χέμπελ « Ο Γύγης και το δαχτυλίδι του» (1856). Στο χώρο της λογοτεχνίας ο μύθος αξιοποιήθηκε από τον Θεόφιλο Γκωτιέ στη νουβέλα του «Ο βασιλιάς Κανδαύλης» (1844) και στο θέατρο πάλι από τον Αντρέ Ζίντ στο ομώνυμο θεατρικό του έργο (1901). Το 1920 ο Α. Μπρυνώ έγραψε την όπερα «Κανδαύλης».
Ιωάννα Μπισκιτζή - λέκτορας Κλασσικής φιλολογίας


 Η πρώτη έκδοση του Χόμπιτ κυκλοφόρησε σε 1500 αντίτυπα στις 21 Σεπτεμβρίου του 1937 και εξαντλήθηκε τον Δεκέμβριο του ίδιου έτους. Τα σχέδια στην πρώτη έκδοση ήταν δημιουργίες του ίδιου του Τόλκιν ο οποίος σχεδίασε επίσης και το εξώφυλλο (κουβερτούρα) του βιβλίου.
Οι ταινίες “Χόμπιτ” ακολουθούν το ταξίδι του Μπίλμπο Μπάγκινς, που  ξεκινά να ανακτήσει το χαμένο Βασίλειο των Νάνων του Έρεμπορ από τον δράκο Σμάουγκ. Ο Μπίλμπο προσεγγίζεται ξαφνικά από το μάγο Γκάνταλφ τον Γκρίζο και γίνεται μέλος της ομάδας δεκατριών νάνων, οι οποίοι ηγούνται από τον θρυλικό πολεμιστή, Θόριν Όκενσιλντ. Το ταξίδι τους περιλαμβάνει επικίνδυνα μονοπάτια, μέσω τοπίων γεμάτα με Γκόμπλινς και Ορκ, θανάσιμα Γουάργκς, Γιγάντιες Αράχνες και Μάγους. Αν και ο στόχος τους βρίσκεται στην Ανατολή στο Βουνό της Μοναξιάς, πρώτα θα πρέπει να αποδράσουν από τα τούνελ των Γκόμπλιν, όπου ο Μπίλμπο θα συναντήσει ένα πλάσμα που θα αλλάξει τη ζωή του για πάντα, το Γκόλουμ. ο Γκάνταλφ στέλνει τον Μπίλμπο και τους Νάνους στα Ομιχλώδη Βουνά. Ενώ διασχίζουν τα βουνά, ο Μπίλμπο και οι Νάνοι αιχμαλωτίζονται από Γκόμπλινς. Ο Μπίλμπο χωρίζεται από τους Νάνους και πέφτει σε μια σπηλιά όπου γνωρίζει το Γκόλουμ, από το το οποίο κατά λάθος πέφτει ένα μυστηριώδες δαχτυλίδι. Ένα απλό, χρυσό δαχτυλίδι που είναι δεμένο με τη μοίρα της Μέσης Γης.
Ο Μπίλμπο παίρνει το δαχτυλίδι και το βάζει στην τσέπη του και αντιμετωπίζει το Γκόλουμ. Παίζουν ένα παιχνίδι γρίφων, αν κερδίσει ο Μπίλμπο το Γκόλουμ θα πρέπει να του δείξει το δρόμο διαφυγής και αν κερδίσει το Γκόλουμ θα φάει τον Μπίλμπο. Αφού ο Μπίλμπο κερδίζει, ρωτώντας το Γκόλουμ τι έχει στην τσέπη του, το Γκόλουμ συνειδητοποιεί ότι ο Μπίλμπο έκλεψε το δαχτυλίδι και του επιτίθεται. Ο Μπίλμπο ανακαλύπτει τυχαία, ότι φορώντας το δαχτυλίδι γίνεται αόρατος και ξεφεύγει από το Γκόλουμ. 

Εν τω μεταξύ, ο αρχηγός των Γκόμπλιν αποκαλύπτει στους Νάνους ότι ο Άζόγκ, αρχηγός των Ορκ που αποκεφάλισε τον Θρορ και έχασε το ένα χέρι του από τον Θόριν έχει βάλει χρηματικό έπαθλο για τη ζωή τους. Ο Γκάνταλφ καταφτάνει και σώζει τους Νάνους από τα Γκόμπλινς, σκοτώνοντας τον αρχηγό τους. Ο Μπίλμπο βρίσκει την έξοδο και επανενώνεται με τους Νάνους, κρατώντας το δαχτυλίδι μυστικό. Η ομάδα τότε έρχεται αντιμέτωπη με τον Άζόγκ και τα Ορκ και βρίσκουν καταφύγιο σκαρφαλώνοντας στα δέντρα, ενώ ο Γκάνταλφ στέλνει μήνυμα στους αετούς των βουνών. Ο Θόριν γεμάτος μίσος για τον Αζόγκ του επιτίθεται αλλά ο Αζόγκ τον νικάει. Ο Μπίλμπο τρέχει να υπερασπιστεί τον Θόριν πριν ο Αζόγκ τον αποκεφαλίσει και τα καταφέρνει. Η ομάδα σώζεται από τους Αετούς των βουνών που καταφθάνουν και γλιτώνουν την συντροφιά. Μετά, αφού οι αετοί τους αφήνουν σε ασφαλές μέρος, Ο Γκάνταλφ θεραπεύει τον Θόριν, ο οποίος αναγνωρίζει τον Μπίλμπο για την ανδρεία του. Τότε, από το ύψωμα στο οποίο βρίσκονται, βλέπουν τον προορισμό τους, το Βουνό της Μοναξιάς, όπου ο Σμάουγκ ξυπνάει.
Εκεί, ο Μπίλμπο θα πάρει στην κατοχή του το "πολύτιμο" δαχτυλίδι του Γκόλουμ, το οποίο διαθέτει απρόσμενες και χρήσιμες βοήθειες. 
Το Χόμπιτ θεωρείται το προοίμιο του Άρχοντα των Δαχτυλιδιών, καθώς είναι ουσιαστικά η ιστορία για το πώς απέκτησε ο Μπίλμπο το Ένα Δαχτυλίδι (One Ring), γύρω από το οποίο εκτυλίσσεται μεγάλο μέρος της πλοκής του Άρχοντα των Δαχτυλιδιών. Ο Τόλκιν όμως το είχε γράψει σαν μία αυτόνομη -παιδική- ιστορία. Αργότερα, όταν ο εκδότης του ζήτησε μία συνέχεια του βιβλίου, ο Τόλκιν ξεκίνησε να γράφει τον Άρχοντα των Δαχτυλιδιών - τον οποίο φυσικά εξέλιξε και εμπλούτισε σε τόσο μεγάλο βαθμό που σήμερα θεωρείται έπος -και ταυτόχρονα κληρονομιά- της παγκόσμιας λογοτεχνίας. 
Μακάρι να διαβαζόταν και να γινόταν σενάρια η αρχαία ελληνική γραμματεία... έστω μόνον οι μύθοι, μια που φαίνονται πιο εύπεπτοι,  πόσο καλλίτερος θα ήταν ο κόσμος...

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου