Κυριακή 9 Ιουλίου 2017

"επιθυμώ" και "πρέπει"

Diana and Cupid, Pompeo Batoni, Metropolitan Museum, N.Y 

Η Άρτεμη είναι η θεά του κυνηγιού, η προστάτιδα των άγριων ζώων, των βουνών και των 
δασών. 
Κόρη του Δία και της Λητώς και δίδυμος αδελφός της ο θεός Απόλλωνας.
Υπήρξε μία από τις ομορφότερες θεές της αρχαιότητας, όμως ήταν ορκισμένη παρθένα και 
τιμωρούσε όποιον δεν την σέβονταν.
Από τις ιέρειες και ακόλουθές της, η θεά απαιτούσε να δείχνουν αφοσίωση στις αρχές της 
και ιδιαίτερα στην παρθενία, που αυτή πρώτη φύλαγε παραδειγματικά.
Αρκετές είναι οι περιπτώσεις που κάποια ακόλουθός της παρασυρόταν από κάποιον θεό 
ή θνητό και στην συνέχεια γνώριζε την οργή της Άρτεμης και θανατώνονταν.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα διαφύλαξης της αγνότητάς της ήταν ο μύθος για τον κυνηγό 
Ακταίονα.
Όταν η θεά αντιλήφθηκε πως την είδε γυμνή, όταν λουζόταν, τον μεταμόρφωσε σε ελάφι 
και έβαλε τα σκυλιά του να τον κατασπαράξουν.
Έτσι ο Ακταίων δεν μίλησε ποτέ σε κανέναν για όσα αντίκρυσαν τα μάτια του!
Ακόμα, είναι εκείνη που ευθύνεται για το θάνατο των Αλωαδών, των γιγάντων Ώτου και 
Εφιάλτη.
Η θεά για να τους εκδικηθεί για την αναίδειά τους να επιβουλεύονται την τιμή της, 
σ'ένα κυνήγι τους  μεταμορφώθηκε σε ελάφι, πέρασε ανάμεσά τους και κείνοι 
προσπαθώντας να τη σκοτώσουν εξοντώθηκαν μεταξύ τους...

Παρότι ορκισμένη παρθένα, σήμερα αναλύουμε ένα εικαστικό έργο που την απεικονίζει με 
το φτερωτό Έρωτα.

To έργο θεωρείται ένα από τα καλύτερα του καλλιτέχνη, με τη μορφή της θεάς να 
βασίζεται στο διάσημο αρχαίο γλυπτό της "Κοιμισμένης Αριάδνης" στο Βατικανό.

Πρόκειται για μια κομψή σύνθεση που τα στοιχεία της παρουσιάζονται σε πυραμίδα:
Στη βάση του ο φτερωτός Έρως ακουμπισμένος στα πόδια της...στο κέντρο η Άρτεμις...
και στην κορυφή το τόξο στα χέρια της θεάς.

Το τοπίο στο βάθος "εκτείνεται" ως ύμνος στην απέραντη ομορφιά της φύσης, της οποίας 
κυρίαρχη είναι η Άρτεμις, σαν η ''Πότνια θηρών''.
Όλο το ενδιαφέρον όμως, τραβάει η κίνηση της θεάς, που αφαιρεί το τόξο από τα χέρια του 
Έρωτα και  ...μάλλον ετοιμάζεται να το σπάσει...
Βέβαια, η έκφραση στα λεπτά της χαρακτηριστικά είναι ήρεμη μ'ένα χαμόγελο διακριτικό, 
σχεδόν αδιόρατο...
Για προσέξτε, όμως τον μικρό ερωτιδέα...δείχνει αληθινά ανήσυχος ότι θα το κάνει.
Τη σκηνή παρακολουθεί με ενδιαφέρον ένα από τα δύο όμορφα κυνηγόσκυλα της Άρτεμης, 
ενώ το άλλο έχει αφεθεί σε γλυκό ύπνο.

Η σκηνή είναι ειδυλλιακή...Η 'Άρτεμις τυλιγμένη στο λευκό χιτώνα της, που εικονοποιεί την 
παρθενικότητά της, χτενισμένη σεμνά με μόνο διάκοσμο στο κεφάλι της το σύμβολό της, 
το μηνίσκο της Σελήνης.
Το κόκκινο όμως ύφασμα του μανδύα, που έχει κυλήσει στα πόδια της και τυλίγει με τις 
πλούσιες πτυχώσεις του το κάτω μέρος του σώματός της παραπέμπει και στον πόθο, 
τη λαγνεία, το κρυφό πάθος,  τη σαρκική πλευρά του έρωτα...υπονοώντας πως η θεά 
δεν είναι ελεύθερη από τις επιθυμίες της σάρκας ίσως γι' αυτό ''απειλεί'' να σπάσει το τόξο.
Ίσως πάλι, αναλογίζεται τον Ενδυμίωνα, το βοσκό που η θεά κάποτε αγάπησε...
Artemis and Sleeping Endymion (1917) by Nikolai Kalmakov

Όλη η σύνθεση είναι ένα παιχνίδι, ανάμεσα σε δύο αντίθετα , το ερωτικό πάθος και 
τη σωματική αγνότητα, την ανάγκη που δημιουργεί το ερωτικό ένστικτο και την επιθυμία 
ελέγχου αυτού του ενστίκτου.
Ποιός κερδίζει σε αυτό το παιχνίδι;..Το ''επιθυμώ'' ή το ''πρέπει'', φίλοι μου εκλεκτοί;

Πριν απαντήσουμε, ας αναλογιστούμε πόσες φορές δεν ζήσαμε στιγμές που επιθυμούσαμε 
διακαώς γιατί φοβήθηκαμε τη δύναμη και τη μαγεία τους.
Στιγμές που αρνηθήκαμε, γιατί διστάσαμε να δούμε παραπέρα από το σύνορο, 
που νόμοι και κανόνες μας κράτησαν φυλακισμένους...

Aκόμα και την ορκισμένη να αντιστέκεται θεά, μεταμορφώνει η Τέχνη!
Στην αλληγορική ουβερτούρα της όπερας του Ραμώ "Ιππόλυτος και Αρικία", Άρτεμις και 
Έρως ενώνουν τις προσπάθειές τους για να εξασφαλίσουν αίσια έκβαση στη σχέση του 
ζευγαριού...
Μουσική που ξεδιαλύνει όποια τυχόν σκαιά, τυραννική σκέψη μας...

Aκούμε την ουβερτούρα από το σύνολο Le Concert d'Astree, που διευθύνει η 
Emmanuelle Haim.
Μια εκφραστική προσέγγιση της κορυφαίας παγκοσμίως καλλιτέχνιδας, 
ιδιαίτερα σε έργα μπαρόκ ρεπερτορίου.






http://notesmuthoikaielpida.blogspot.gr/

Αζίζ Νεσίν – Ένα μάθημα ηθικής

Σε μια σχολική αίθουσα γινόταν το μάθημα της ηθικής.

—           Η ηθική είναι αρετή παιδιά. Είναι πολύ κακό να ‘ ναι κανείς ανήθικος.
—           Κύριε!…
—           Τι τρέχει;…
—           Ο Τσετίν μ’ ενοχλεί!…
—           Σιωπή! Ο άνθρωπος πρέπει να είναι ηθικός. Είναι πάρα πολλά τα καλά της ηθικής… Αμέτρητα. Είναι πολύ κακό να ‘ναι κανείς ανήθικος.
—           Γιατί κύριε;
—           Γιατί όλοι τον λένε ανήθικο. Είναι κακό πράμα η ανηθικότητα. Γι’ αυτό, πρέπει να είμαστε ηθικοί. Το ότι η ηθική είναι προτέρημα, φαίνεται κι από το ότι διδάσκεται και στα σχολεία. Έτσι δεν είναι; Αν ήτανε κάτι κακό, θα διδάσκονταν; Κατόπι η ηθική… τι λέγαμε;
—           Λέγατε ότι είναι αρετή…
—           Ναι, είναι αρετή. Γιατί είναι αρετή; Διότι όλοι οι μεγάλοι άντρες μίλησαν για το μεγαλείο της.
—           Κύριε!…
—           Τι είναι πάλι; Τι συμβαίνει;
—           Πέστε κάτι στον Αλτάν, με κλωτσάει…
—           Σωπάστε παιδιά. Ακούστε τι λέει το βιβλίο για τα καλά της ηθικής: «Η ηθική μας μαθαίνει να μην αμφισβητούμε τις αρχές της κοινωνίας, να μην ερχόμαστε σε αντίθεση με τα ήθη και τα έθιμα, να μην παρανομούμε.» Καταλαβαίνετε; Ό,τι κάνει η πλειοψηφία γύρω σας, ό,τι κάνουν οι μεγαλύτεροι σας, αυτό πρέπει να κάμνετε κι εσείς. Σήκω να δω Σουνάϊ. Τι είναι η μαύρη αγορά;
—           Είναι αρετή κύριε.
—           Αρετή είπες;
—           Μάλιστα κύριε. Βρίσκεται μέσα στα πλαίσια των αρχών της κοινωνίας. Γιατί, μια και είναι ανηθικότητα ν’ αμφισβητούμε τις αρχές της κοινωνίας, κι αφού όλοι οι ηθικοί άνθρωποι είναι μαυραγορίτες…
—           Τι λόγια είναι αυτά;
— Έτσι είναι μα το Θεό, δάσκαλε. Ο μπακάλης, ο χασάπης, ο καρβουνάς, ο μανάβης, όλοι κάμνουν μαύρη αγορά. Ένας γνωστός μας, είναι πάμπλουτος. Ο πατέρας μου λέει πως είναι μαυραγορίτης. Τις προάλλες πήγαμε στο σπίτι του επίσκεψη. Μου είπε: «πρέπει να βρισκόμαστε πάντα μέσα στα πλαίσια της ηθικής». Εγώ σα μεγαλώσω θα γίνω πολύ ηθικός. Θα αποχτήσω πολυκατοικίες. Δεν έχω δει άνθρωπο πιο ανήθικο από τον πατέρα μου.
—           Σώπα!… Πώς τολμάς και κατηγορείς τον πατέρα σου;
—           Τον κατηγορώ βέβαια… Δεν δίνει ούτε και το νοίκι του σπιτιού.
—           Κάτσε κάτω!… Παιδιά, ποτέ δεν πρέπει να απομακρυνόμαστε από τις αρχές της ηθικής.
—           Κύριε!…
—           Λέγε Εργκούν…
—           Έχω ένα θείο. «Αυτή η ηθική με τσάκισε» λέει συχνά. Εγώ θα γίνω ανήθικος.
—           Σώπα! Πώς λέγεται ο άνθρωπος που δεν έχει ηθική;… Να το πείτε όλοι μαζί, πώς λέγεται;…
—           Ανήθικος…
—           Το βλέπετε; Τι αξία έχουν τα εκατομμύρια όταν λείπει η ηθική;
—           Τα εκατομμύρια, τον χουζουρεύουν, τον ησυχάζουν τον άνθρωπο κύριε.
—           Πρώτα απ’ όλα πρέπει η συνείδηση του ανθρώπου να ‘ναι ήσυχη. Όλοι οι μεγάλοι άντρες ήταν ηθικοί.
—           Αυτό συνέβαινε στα παλιά χρόνια κύριε. Στο μαχαλά μας έχουμε τρεις μεγάλους ανθρώπους. Και οι τρεις έχουν αμάξια κάντιλακ. Είναι βαμβακοπαραγωγοί και…
—           Εγώ σας μιλώ για τους μεγάλους ανθρώπους. Δηλαδή για τους μεγάλους επιστήμονες, τους μεγάλους σοφούς, τους μεγάλους καλλιτέχνες. Λόγου χάρη τον Σωκράτη…
—           Τον Σωκράτη τον ξέρω κύριε…
—           Βέβαια τον ξέρετε…
—           ΣΤΟ μαχαλά μας έχει μαγαζί, καθαριστήριο… Μα δεν είναι τόσο πλούσιος. Ξέρω πολύ πιο ηθικούς απ’ αυτόν.
—           Εγώ σας μιλώ για τον Σωκράτη, τον αρχαίο Έλληνα φιλόσοφο. Να είστε άνθρωποι ηθικοί όπως ο Σωκράτης, ο Αριστοτέλης, ο Γαλιλαίος. Είναι στην ιστορία άνθρωποι με ανώτερες ηθικές αρχές που πεθάνανε από την πείνα. Μα δεν κηλιδώσανε την ηθική τους.
—           Κύριε, φαίνεται πως αυτή η ηθική δεν είναι καλό πράμα.
—           Είναι αρετή. Ο ενάρετος άνθρωπος δε φοβάται ποτέ να λέει την αλήθεια.
—           Μα κύριε, έχω ένα θείο, τον διαγράψανε από το κόμμα γιατί είπε την αλήθεια.
—           Άλλο είναι αυτό… Θέμα μας δεν είναι η πολιτική, μα η ηθική. Πες μου να δω Ογούζ, τι είναι ψέμα;
—           Το ψέμα είναι πολύ καλό πράμα κύριε. Με τον όρο βέβαια να το χάψουν. Όταν δε λέω ψέματα στο σπίτι, με δέρνουν.
—    Μα τι σας είπα; Πρέπει να παραδειγματίζεστε από τους μεγάλους.
—           Κύριε, η μεγάλη μου αδελφή λέει ψέματα της μητέρας μου, η μητέρα μου λέει ψέματα του πατέρα μου… Σαν έρθουν στο σπίτι χρεοφειλέτες, ο πατέρας μου βάζει να πούμε ότι λείπει.
—           Έβγα έξω! Έξω! Ανάγωγε!
—           Κύριε, εσείς δε μας είπατε πως ο ηθικός άνθρωπος λέει πάντοτε την αλήθεια;
—           Κάτσε κάτω… Παιδιά, η ηθική είναι μεγάλη αρετή. Πρέπει όλοι να είστε ηθικοί. Λόγου χάρη, όταν δίνετε σε κάποιον το λόγο σας, πρέπει οπωσδήποτε να τον κρατάτε.
—           Κύριε, ο πατέρας μου το ‘πε, κάποιος, ξέχασα το όνομα του, ισχυρίστηκε ότι θα φτηνήνει τη ζωή.
—        Σώπα εσύ!… Μην ανακατεύεσαι σε δουλειές που δε σε αφορούν!… Παιδιά!… Δεν υπάρχει μεγαλύτερη αρετή από την ηθική. Αν διαβάσετε τα βιβλία που έχουν για θέμα την ηθική, θα μείνετε κατάπληκτοι. Το λένε κι οι προφήτες. Καλύτερα ξέρετε εσείς; Η ηθική είναι μεγάλη, πολύ μεγάλη αρετή… Τόσο μεγάλη που… Είναι μεγάλη αρετή η ηθική. Σας ορκίζομαι είναι μεγάλη αρετή, μα το Θεό είναι μεγάλη…
«Ζρρρ!». Ο κώδων. Ο δάσκαλος σκουπίζει τον ιδρώτα από το μέτωπό του. — Ωωωωχ!… Λυτρώθηκε!…

Η Τελετή Του Καζανιού – Αζίζ Νεσίν (Aziz Nesin)