Πέμπτη 7 Ιανουαρίου 2021

Λίγα για τον Αη Γιάννη...


"Είναι σαν τον αη Γιάννη" λένε για κάποιον που έχασε τα λογικά του. Σε πολλές περιοχές πιστεύουν πως κι ένας απλός άνθρωπος, ονόματι Γιάννης, φέρει τις χάρες του αγίου και είναι ικανός να γειάνει έναν άρρωστο αρκεί και μόνον να τον συναντήσει. Αλλού θεωρείται προστάτης των νουνών και των κουμπάρων. Γι' αυτό λέει κι ο λαός μας εν είδει παροιμίας: Σπίτι χωρίς Γιάννη, προκοπή ποτέ δεν κάνει.
Φαίνεται όμως πως η λαϊκή αντίληψη για τις ικανότητες και την ευφυΐα των Γιάννηδων διχάζεται, βάσει της λαϊκής στροφής "45 Γιάννηδες ενός κοκόρου γνώση". Ενώ φαίνεται να θεωρούν τους Γιάννηδες γκρινιάρηδες και ανικανοποίητους κατά το λαϊκό "Τι έχεις Γιάννη; - Τι είχα πάντα". Αλλά και μοναχοφάηδες κατά το "Γιάννης κερνάει Γιάννης πίνει" (φράση που βγήκε από το πρωτοπαλλήκαρο του Θεοδ. Κολοκοτρώνη, Γιάννη Θυμιούλα, που έτρωγε στην καθισιά του ολόκληρο αρνί και σηκωνόταν πεινασμένος. Σε μια πολιορκία που κράτησε τρεις μέρες υπέφερε φοβερά από την πείνα, ώσπου αποφάσισε να κάνει εξόρμηση - αυτοκτονία, μονάχος του προς τον εχθρό, για την εξεύρεση τροφής. Με το θηριώδες σώμα του και τη χαντζάρα του τρόμαξε τον εχθρό που τράπηκε σε φυγή και οι Έλληνες σώθηκαν. Μετά ο Θυμιούλας κατέβηκε στο πλησιέστερο χωριό, έσφαξε τρία αρνιά, παρήγγειλε ένα 20λιτρο βαρέλι κρασί και στρώθηκε στο φαΐ, κερνώντας όποιον περνούσε. Πέρασε και ο Κολοκοτρώνης, είδε λαό να χαζεύει το πως έτρωγε ο Θυμιούλας και ρώτησε τι συμβαίνει "Τίποτα καπετάνιο, Γιάννης κερνά και Γιάννης πίνει" απάντησε ο προεστός του χωριού... )
Και άτυχους κατά το "τα καλά του Γιάννη θέλουν, μα τον Γιάννη δεν τον θέλουν" φράση που προέκυψε από τα λόγια του Ιωάννη Καποδίστρια "Οι Έλληνες θέλουν τα καλά του κυρ-Γιάννη, μα τον Γιάννη δεν τον θέλουν να είναι κύρης", όταν είδε ότι είχε επιτυχία στα πολιτικά σαλόνια της Ευρώπης, αλλά όχι και στην Ελλάδα όπου πλήρωνε κι από την τσέπη του πολλές φορές μισθούς και τροφοδοσίες καπεταναίων.
Τους κληρωτούς τους λένε Γιάννηδες και τους νεοσύλλεκτους φαντάρους "Στραβόγιαννους"
¨Ενα ιστορικό ανέκδοτο σχετικά με τη φράση "ακόμα δεν τον είδαμε, Γιάννη τονε είπαμε" λέει πως ο Τριπολιτσιώτης Αγγελάκης Νικηταράς, παρήγγειλε στον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη ναρθεί να βαφτίσει το καινούργιο μωρό του Γιάννη, ή αν θέλει Θεόδωρο, για να τον τιμήσει. Αλλά ο

Κολοκοτρώνης αργούσε κι ο Νικηταράς του παράγγελνε και του ξαναπαράγγελνε. Κάποτε δέησε και βρήκε καιρό κι από τις μάχες και κατέβηκε στου Νικηταρά για να βαφτίσει, αλλά μωρό δεν είδε, μόνο τη γυναίκα του έγκυο στο μήνα της. Τότε ο Νικηταράς του δικαιολογήθηκε ότι είχε αρχίσει προ μηνών τα καλέσματα του νονού γιατί ήξερε πόσο απασχολημένος ήταν με την Επανάσταση. Και τότε ο Κολοκοτρώνης είπε το περίφημο "Ωχού μωρέ, ακόμα δεν τον είδανε και Γιάννη τον βαφτίσανε" .
Στη Σκόπελο πιστεύουν πως όσοι έχουν Γιάννη στο σπίτι δεν κάνει να δίνουν προζύμι σε κανέναν (;;)
Στον Αη Γιάννη τον Καβαλάρη τάζουν για να φύγει κάτι που μπήκε στο μάτι και ενοχλεί (από σκουπίδι μέχρι "κριθαράκι") και τραγουδούν: "Αγιε Γιάννη Καβαλάρη, με σπαθί και με κοντάρι δώσ'μου το κλειδάκι σου, ν' ανοίξω το ματάκι μου, να δω τι έχει μέσα, ή σιτάρι, ή κριθάρι ή χρυσό μαργαριτάρι" και πιάνουν το βλέφαρο του ματιού που πονάει με τα δυό τους δάχτυλα, κάνουν τρεις φορές το σταυρό τους, ανεβοκατεβάζουν τρεις φορές το κρατημένο βλέφαρο και φτύνουν τρεις φορές στον αέρα.
Στον Αη Γιάννη τον Τζατζαλιάρη στη Μυτιλήνη, αφήνουν τζάτζαλα (κουρελάκια) στα σύρματα του περίβολου χώρου, για ν' αφήσει η αρρώστια κάποιο προσφιλές τους πρόσωπο. Πιστεύουν πως όπως φυσά ο άνεμος και κάποτε τα παίρνει, έτσι θα πάρει κι ο άγιος το πρόβλημα.
Στην Προποντίδα υπάρχει το Αγίασμα του Αγίου Ιωάννη (σήμερα Μοδά-μπουρνού) μια πηγή στο ακρωτήρι Ακρίτας, με φερώνυμη εκκλησία όπου στέφτηκε αυτοκράτορας ο Φωκάς, το 602.
Στην Τραπεζούντα υπήρχε ο Αγιαστής φημισμένη εκκλησία του Αη Γιάννη που είχε κτιστεί πάνω σε παλαιότερο ναό του θεού Μίθρα.


Τον Αη Γιάννη τον Πρόδρομο τον συναντάμε με διάφορα ονόματα σε διάφορες περιοχές: Μερικά απ' αυτά: Απορνιαστό, Αρφανιστής, Αρφανός, Καλαφουνιστής, Κλήδονα, Κολυμπητή, Λαμπαδιάρη ή Λαμπαδιστή ή Λαμπαδιότη, Λιοτροπιό, Μελά κλπ






Τάματα και Αναθήματα - Γ. Λεκάκη