Ο πελαργός τις περισσότερες φορές πετούσε πάνω από σκεπές, κρατώντας μέσα σε ένα κομμάτι ύφασμα ένα μωρό, προτού το αφήσει στην εξώπορτα ενός σπιτιού και οι ένοικοί του διαπιστώσουν ότι ένα χαμογελαστό πλασματάκι περίμενε έξω από την πόρτα τους.
Αυτά στα παραμύθια!
Πώς όμως ξεκίνησε αυτός ο μύθος, που έχει συντροφεύσει πολλά παιδιά στον ύπνο τους;
Σύμφωνα με ένα δημοσίευμα της ιστοσελίδας Today I Found Out, στην ελληνική μυθολογία οι πελαργοί εμφανίζονται ως κλέφτες μωρών. Η Ήρα μετέτρεψε την αντίπαλό της σε πελαργό και εκείνη προσπάθησε να κλέψει το γιο της.
Στην αιγυπτιακή μυθολογία, η ψυχή ενός ανθρώπου παρουσιαζόταν με τη μορφή ενός πελαργού. Η επιστροφή ενός πελαργού σήμαινε και την επιστροφή της ψυχής, κάτι που σήμαινε ότι το άτομο μπορούσε να «αναγεννηθεί».
Στη σκανδιναβική μυθολογία ο πελαργός αναπαριστούσε τις οικογενειακές αξίες και την αφοσίωση του ενός στον άλλον.
Σε αρκετές μυθολογίες οι πελαργοί αποτελούσαν ακόμη σύμβολο πίστης και μονογαμίας, καθώς οι άνθρωποι πίστευαν ότι τα πτηνά αυτά μένουν με το ταίρι τους για μια ζωή.
Στην πραγματικότητα, αυτό που κάνουν οι πελαργοί είναι να… επιστρέφουν στις ίδιες φωλιές κάθε χρόνο, ενώ συνηθίζουν να ζευγαρώνουν με το ίδιο ταίρι.
Οι πελαργοί εμφανίζονται ακόμη σε κινεζικούς, ισραηλινούς και άλλους ευρωπαϊκούς μύθους, όμως η σύνδεσή τους με την έλευση ενός μωρού πιστεύεται ότι ξεκίνησε από τη Γερμανία εκατοντάδες χρόνια πριν.
Η φυσική συμπεριφορά των πελαργών προσδίδει μερικές ενδείξεις για τη σύνδεσή τους με τη γέννηση: Ως αποδημητικά πτηνά, οι πελαργοί πετούν νότια το φθινόπωρο και επιστρέφουν στην Ευρώπη εννέα μήνες αργότερα.
Η γιορτή του θερινού ηλιοστασίου (21η Ιουνίου) σχετιζόταν με το γάμο και τη γονιμότητα. Πολλά παιδιά λοιπόν που γεννιούνταν το Μάρτιο και τον Απρίλιο είχαν συλληφθεί τον Ιούνιο του προηγούμενου έτους. Την περίοδο αυτή γίνονταν πολλοί γάμοι, με αποτέλεσμα πολλά παιδιά να γεννιούνται περίπου την εποχή που επέστρεφαν οι πελαργοί στις φωλιές τους.
Ο συμβολισμός του προτύπου της μετανάστευσης των πελαργών σε συνδυασμό με την παρουσία τους σε μύθους και θρύλους πιθανόν να συνέβαλε στην αύξηση της δημοτικότητας της συγκεκριμένης ιστορίας.
Aντιπελάργηση
Ο όρος αφορά την φροντίδα των νέων πελαργών στους ηλικιωμένους γονείς τους και περιγράφεται από τον Μ. Βασίλειο:
"Οι πελαργοί, όταν ο γονιός τους γυμνωθεί τελείως από τα φτερά, επειδή όταν γεράσει, αρχίζουν και πέφτουν, τον βάζουν ανάμεσά τους και τον ζεσταίνουν με τα δικά τους φτερά. Και του ετοιμάζουν άφθονο φαγητό, και τον βοηθούν όσο είναι δυνατόν όταν πρέπει να πετάξει, σηκώνοντάς τον απαλά, με τη φτερούγα τους, πότε ο ένας εκ δεξιών και πότε ο άλλος εξ αριστερών. Και τούτο είναι πασίγνωστο, ώστε μερικοί και την ανταπόδοση των ευεργεσιών να την ονομάζουν "αντιπελάργηση". (Μέγας Βασίλειος)
Όταν ο πατέρας γέρασε και δεν μπορούσε να αυτοεξυπηρετηθεί, πήρε ο γιος του, ο πολεμιστής Σπαρτιάτης, μια κουβέρτα, τον έβαλε μέσα και πήγε να τον αφήσει στον Καιάδα να πεθάνει από πείνα και δίψα όπως γινόταν μέχρι τότε.
Καθώς απομακρυνόταν, τού φώναξε ο πατέρας : Γιέ μου, πάρε την κουβέρτα! Θα την χρειαστεί ο γιός σου για να κουβαλήσει εσένα, όταν έρθει η ώρα.
O γιός είχε καλή καρδιά και μόλις άκουσε εκείνα τα λόγια, γύρισε πίσω και ξαναπήρε τον πατέρα του πίσω στην πόλη, μπροστά στα μάτια των έκπληκτων συμπολιτών του.
Λένε πως έτσι καταργήθηκε η θανάτωση των ηλικιωμένων στον Καιάδα.
Πελαργός και λαογραφία
Ανέκαθεν ο άνθρωπος έδειχνε σεβασμό στους πελαργούς, που τους θεωρούσε ωφέλιμα πουλιά επειδή τρέφονταν με έντομα, σαύρες, ποντίκια και προπαντός με φίδια. Οι χωρικοί
%2C%2B5%CE%BF%CF%82%2B%CE%B1%CE%B9%CF%8E%CE%BD..jpg) |
| Πελαργός ραμφίζει φίδι, παλαιοχριστιανική Βασιλική Ιλισσού Αθήνας, ψηφιδωτό (Βυζαντινό Μουσείο), 5ος αιών. |
Οι αρχαίοι Έλληνες πίστευαν ότι είναι άνθρωποι μεταμορφωμένοι, και ο Πλούταρχος αναφέρει ότι στη Θεσσαλία όποιος σκότωνε πελαργό, τιμωρούνταν με θάνατο. Αλλά και αργότερα, εξαιτίας των προλήψεων, που ήταν πολύ διαδεδομένες τόσο στις Χριστιανικές όσο και στις Ισλαμικές χώρες, ο πελαργός απολάμβανε παντού ιδιαίτερη προστασία.
Με το όνομα του πελαργού, που συχνά λέγεται και λελέκι, συνδέεται μια ολόκληρη σειρά από μύθους. Από τον καιρό του Αριστοφάνη και του Σοφοκλή έως τα χρόνια των τελευταίων πατέρων της Εκκλησίας, ο πελαργός θεωρείται ότι κάνει υποδειγματική οικογενειακή ζωή και ότι είναι πιστός τηρητής της τέταρτης εντολής.
Πάρα πολλά επίσης έχουν γραφεί για τα περίφημα "δικαστήρια των πελαργών", όπου αποφασίζεται η ποινή του θανάτου για εκείνον που θα καθυστερήσει να φτάσει στη συγκέντρωση που γίνεται πριν από την μετανάστευση ή για εκείνον που πρόδωσε την συζυγική πίστη.
Ο Όμηρος συγκρίνει τους Τρώες που ετοιμάζονται για πόλεμο με τους πελαργούς που ετοιμάζονται να εγκαταλείψουν το μέρος όπου κλωσούν όταν αρχίζει το κρύο.
Οι αρχαίοι συγγραφείς όπως ο Πλούταρχος, ο Πλίνιος, ο Αιλιανός, ο Φίλων,
Σε πολλούς, επίσης, μύθους όπως π.χ. του Αισώπου, ο πελαργός παίζει σπουδαίο ρόλο. Αλλά ακόμη και στην ιστορική παράδοση γίνεται αναφορά στην παρουσία του πελαργού . Όταν λ.χ. ο Αττίλας το 452 μ.Χ. πολιορκούσε την Ακυληία στην Αδριατική και απελπισμένος πως δεν θα μπορέσει να την κυριεύσει, ήταν έτοιμος να λύσει την πολιορκία, άλλαξε γνώμη όταν είδε να φεύγουν οι πελαργοί που είχαν χτίσει τις φωλιές τους στις στέγες των σπιτιών της πολιορκημένης πόλης. Γιατί την αναχώρηση των πελαργών, τη θεώρησε καλό οιωνό. Και πραγματικά αντί να φύγει έκανε επίθεση και την κυρίευσε.
Μια ακόμα από τις πιο διαδεδομένες δοξασίες είναι πώς, όταν μεταναστεύουν οι πελαργοί, προηγούνται πάντα οι κουρούνες, που τους δείχνουν το δρόμο και τους χρησιμεύουν για οδηγοί. Επίσης πιστεύεται ότι μεταναστεύουν ζευγαρωμένοι. Για αυτό όταν πολλές φορές ο νεοφερμένος σε κάποιο μέρος πελαργός, εξαφανιστεί ύστερα από λίγες μέρες, λένε ότι πάει να φέρει τη σύντροφο του.
Σε άλλα πάλι μέρη πιστεύουν πως όταν οι πελαργοί που φθάνουν είναι καθαροί και ολόλευκοι, τότε θα έχουμε ξηρασία, απεναντίας, όταν είναι βρώμικοι και λερωμένοι, μας περιμένει βροχερή χρονιά.
Στην Ανατολή, όπου συνήθιζαν ν' αποδίδουν στα ζώα και ιδιαίτερα στα πουλιά μεγάλη σημασία σαν σύμβολα, ο πελαργός συμβόλιζε, ιδίως στους Αιγυπτίους, την ευσέβεια και τη δικαιοσύνη και γι' αυτό κοσμούσε το πάνω μέρος του σκήπτρου των βασιλέων. Συχνά επίσης σε δακτυλιόλιθους βρίσκουμε παραστάσεις με πελαργούς να σκοτώνουν φίδια, ενώ σε άλλα αρχαία έργα τέχνης απεικονίζονται σε διάφορες σκηνές κυνηγίου υδρόβιων πουλιών μαζί με άλλα πουλιά. Απεικονίζεται επίσης σε μακεδονικά νομίσματα και στη Ρώμη μαζί με την εικόνα της ευσπλαχνίας.
Ως τον καιρό της αναγέννησης, αλλά και αργότερα ακόμη, σε πολλά μέρη πίστευαν ότι το στομάχι του πελαργού είναι το καλύτερο αντίδοτο για κάθε δηλητήριο. Επίσης σε πολλές χώρες θεωρούν ότι τ' αυγά του έχουν θεραπευτικές ιδιότητες, στην Ισπανία λ.χ. ότι υποβοηθούν στο να κόψει ένας μέθυσος τη συνήθεια του πιοτού, στην Κίνα ότι προφυλάσσουν από την ευλογιά και σε άλλα μέρη ότι το λίπος του κάνει καλό στις εξαρθρώσεις και τα στραμπουλήγματα.
Ο πελαργός αναφέρεται, επίσης, συχνά σε παροιμίες και επειδή έρχεται πάντα στην ώρα του, οι ποιητές τον ύμνησαν σαν ένα από τους χαρακτηριστικούς αγγέλους της άνοιξης. Πολλές φορές ακόμη δάνεισε το όνομα του σε οικογένειες, φυτά, τοποθεσίες, δρόμους και εστιατόρια, την εικόνα του σε γραμματόσημα διαφόρων χωρών (Αλβανία, Ιαπωνία, Πολωνία. κτλ.), στόλισε σε πολλά μέρη με τα γύψινα (συνήθως κακόγουστα δυστυχώς) ομοιώματα του, τους κήπους και τις στέγες των σπιτιών.
Στη νότια Γερμανία πιστεύουν ότι η "κροταλόπετρα" έχει σημασία για τις λεχώνες. Αυτή η πρόληψη στηρίζεται στην παράδοση που αναφέρεται στο βιβλίο για τα πουλιά του Conrad Gesner (1555), σύμφωνα με την οποία ο αετός και ο πελαργός μεταφέρουν μια πέτρα στη φωλιά τους, την "αετόπετρα" ο αετός, τον "λυχνίτη" (όπως ονόμαζαν άλλοτε το μάρμαρο της Πάρου γιατί το έβγαζαν σκάβοντας με το φως των λύχνων) ή "κροταλόπετρα" ο πελαργός, για να τοποθετήσουν πάνω σ' αυτή τ' αυγά τους να μη τα φθάνουν τα φίδια.
Αυτές οι πέτρες-φυλαχτά είναι στρογγυλές σαν αυγό, καστανόχρωμες και έχουν το μέγεθος του κεφαλιού ενός παιδιού. Στο εσωτερικό τους υπάρχει ένα κοίλωμα και μέσα σ' αυτό βρίσκεται ένα πετραδάκι που κουδουνίζει όταν τις κουνάμε. Κατά τη λαϊκή παράδοση, που διατηρείται από τα παλιά χρόνια ως σήμερα, οι πέτρες αυτές έχουν τη μαγική δύναμη να προστατεύουν το έμβρυο, να διευκολύνουν τον τοκετό και να αυξάνουν ή να ελαττώνουν το γάλα της λεχώνας.
Τον καιρό του πραίτορα Aulus Sempronius Asilor, το 89 π.Χ., το κρέας του πελαργού οι καλοφαγάδες το θεωρούσαν διαλεχτό έδεσμα, πράγμα που ο Οράτιος το χαρακτηρίζει θλιβερό σημείο των καιρών.
Ιδιαίτερα χαρακτηριστικά είναι ο σεβασμός και η αγάπη που τρέφουν για τους πελαργούς οι Τούρκοι, που τους λένε τα πουλιά του Μωάμεθ. Στην ανατολή πιστεύουν ότι το σπίτι που ο πελαργός διάλεξε για να χτίσει τη φωλιά του δεν κινδυνεύει από τη φωτιά, στην Ευρώπη ότι η εγκατάσταση ενός ζευγαριού πελαργών σε έναν τόπο προμηνύει καλή σοδειά για την περιοχή, στο Σουδάν ότι ο πελαργός που θα πληγωθεί με βέλος, όταν πεθάνει το παίρνει μαζί του στον ουρανό κι αν τύχει αυτός που του έριξε το βέλος να ξαναπεράσει κάποτε από το μέρος που τον πλήγωσε, τότε το βέλος πέφτει πάνω του και τον σκοτώνει.
Στις δυτικές χώρες οι μεγάλοι, όταν πρόκειται να γεννηθεί κι άλλο παιδί στην οικογένεια, συνηθίζουν να λένε στα παιδιά ότι θα το φέρει ο πελαργός και σε κάθε παιδικό βιβλίο υπάρχει ένα τουλάχιστο λαϊκό και συνήθως άτεχνο στιχάκι που το αναφέρει.
Αλλού πάλι οι κακές γλώσσες λένε ότι εάν μπορούσε να μιλήσει ο πελαργός, θα αναστάτωνε όλο τον κόσμο. Γιατί από εκεί ψηλά που κάθεται, βλέπει και ακούει όλα όσα συμβαίνουν. Μα επειδή δεν μπορεί να μιλήσει, κάθε φορά που γίνεται κάτι σημαντικό γύρω του, κροταλίζει.
Στις αρχές του 20ου αιώνα, η ανθρωπολόγος και λαογράφος Ελσι Κλιους Πάρσονς τεκμηρίωσε πολυάριθμους, μύθους σύλληψης σε όλο τον κόσμο, από το πνεύμα που κατοικούσε σε ογκόλιθους στην Αυστραλία και απήγαγε γυναίκες μέχρι την γέννηση του Μεγάλου Αλεξάνδρου από τον Δία μεταμορφωμένο σε φίδι.
Ο ανθρωπολόγος Αλεξάντερ Στ Τσάμπερλεν έγραψε το 1896 για τους παγκόσμιους μύθους που περιγράφουν τη γέννηση παιδιών από φυσικά τοπία, όπως σπήλαια, ή κάτω από τα λάχανα.
Όσο για τον πελαργό, οι Έλληνες και οι Ρωμαίοι θεωρούσαν ότι ήταν πραγματικά οικογενειακό πουλί. Ο Εθνικός Ζωολογικός Κήπος λέει ότι οι ευρωπαϊκοί λευκοί πελαργοί σχηματίζουν μονογαμικά ζεύγη και μεγαλώνουν μαζί τα μικρά τους ταΐζοντας τα στο στόμα.
«Οι μύθοι των ζώων είναι στενά συνδεδεμένοι με τον σύγχρονο πολιτισμό» εξηγεί ο Ντέιβιντ Φρέζερ, ζωολόγος στο Πανεπιστήμιο της Βρετανικής Κολούμπια στο Βανκούβερ, «και συχνά, αντικατοπτρίζουν τη σημασία ενός ζώου στην καθημερινή ζωή και πώς το βλέπει η ανθρώπινη κοινότητα.»
Ο Εντγκαρ Αλαν Πόε μπορεί να μας έκανε να σκεφτόμαστε τις κοράκι ως ένα σκοτεινό οιωνό, αλλά η φυλή Χάιντα του Βορειοδυτικού Ειρηνικού θεωρεί αυτό το πουλί ως έξυπνο. Γι 'αυτούς, το πουλί είναι «ένας απατεώνας που ξεγέλασε τους ανθρώπους, αλλά έκανε επίσης και χρήσιμα πράγματα»
Ο μύθος των Χάιντα υποστηρίζει ότι ένα κοράκι βρήκε ένα όστρακο γεμάτο με τρομαγμένα μικρά πλάσματα – τους πρώτους ανθρώπους. Το πουλί τότε έπεισε τα δειλά πλάσματα να βγουν από το καβούκι τους στον κόσμο.
Επίσης, σύμφωνα με τον Φρέιζερ, στην ποιμαντική κουλτούρα των βιβλικών χρόνων τα αρνιά και τα πρόβατα θεωρούνταν αγνά και καθαρά και γι' αυτό συχνά χρησιμοποιούσαν στις θυσίες.
Ομοίως, οι άνθρωποι Ιννού του βόρειου Κεμπέκ και Λαμπραντόρ λάτρευαν τη μαύρη αρκούδα ως το «πιο ευγενές θήραμα», εξηγεί ο Φρέιζερ. Οι άνθρωποι έδειχναν σεβασμό για την αρκούδα εν ζωή και την τιμούσαν με διάφορους τρόπους στο θάνατο, από φόβο μήπως το πνεύμα αυτού του άξιου αλλά και επικίνδυνου ζώου προσβληθεί και επιτεθεί στους ανθρώπους ή αρνηθεί να τους βοηθήσει σε μελλοντικά κυνήγια.
Πάντως αν υπήρχε ένας λαός που ήταν μεγάλος λάτρης των ζώων, αυτός ήταν αδιαμφισβήτητα ο Αιγυπτιακός.
«Η γραμμή μεταξύ ανθρώπων και ζώων στον αρχαίο αιγυπτιακό πολιτισμό δεν ήταν ξεκάθαρη» εξηγεί ο Φρέιζερ. Οπως και οι Ιννού, έτσι και οι Αιγύπτιοι σέβονταν και λάτρευαν πολύ ένα ζώο που ήταν τόσο επικίνδυνο αλλά αντιπροσώπευε μια πηγή της ζωής, ο Νείλος, με τη μορφή του θεού κροκόδειλου Σόμπεκ.
http://www.newsbeast.gr
http://www.ornithologiki.gr
http://www.seleo.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου