Στις 30 Σκιροφοριώνος (περί την 14η Ιουλίου) γιορτάζονταν τα Διισωτήρια προς τιμήν του Σωτήρος Διός και της Σωτείρας Αθηνάς, στο Διισωτήριο Ιερό στον Πειραιά. Γινόταν πομπή και αγώνες νέων. Τέλος οι άρχοντες θυσίαζαν στην Αγορά της Αθήνας και στους δύο θεούς για την καλοχρονιά, γιατί η επόμενη ήταν η πρωτοχρονιά των Αθηναίων.
Την 15η Ιουλίου ξεκίναγε ο πρώτος μήνας του νέου έτους, ο Εκατομβαιών, για τους Αθηναίους - όμοια τον έλεγαν και οι Δήλιοι. Σε άλλες περιοχές ο μήνας αυτός ονομαζόταν Απελλαίος (Δελφούς) ή Απελλαιών (Τήνο), Φυλλικός (Θεσσαλία), Ιπποδρόμιος (Λαμία, Βοιωτία), Γορπιαίος (Μακεδονία), Πάναμος (Ρόδο) ή Πάνημος (Μίλητο), Αζόσιος (Επίδαυρο), Υακίνθιος (Σπάρτη), Θυίος (Αιτωλία), Πελυσιών (Σάμο), Μιλτοφοριών (Αμοργό), Βασίλιος (κρήτη) κ.ά.
Την ίδια μέρα οι Ρωμαίοι γιόρταζαν τις Ιδές, για τον θεό Ιούπιτερ. Επίσης γινόταν και η επίσημη ιππική πομπή Τρανσβέκτιο Εκουίτουμ, που ξεκινούσε από το Φόρουμ και κατέληγε στο Καπιτώλιο.
Οι Αρμένιοι γιορτάζουν το Βορτεβόρ, την παραδοσιακή τους γιορτή κατά τη διάρκεια της οποίας μικροί - μεγάλοι μπουγελώνουν και μπουγελώνονται, προκαλώντας έτσι τον καιρό για βροχές, έθιμο που οι ρίζες του χάνονται στα βάθη των αιώνων.
17 Ιουλίου και ο λαός μας τάζει στην αγιά Μαρίνα για να μαραθούν τα σπιθουράκια κάποιου από την ιλαρά. Γενικώς της τάζουν για τα μαραμένα (καχεκτικά) μωρά. Αντίθετα στην Κάσο πιστεύουν ότι η αγία μαραίνει τα μωρά και γι' αυτό οι νέες μητέρες δεν εργάζονται αυτή τη μέρα. Στις Καλυθιές Ρόδου της τάζουν για να ξεματιαστεί κάποιος, γιατί πιστεύουν ότι η αγιά Μαρίνα "μαραίνει τα κακά μάτια". Στι Χίο την έχουν προστάτιδα των ναυτικών, επειδή marina στα ιταλικά σημαίνει λιμάνι. Το Δεμάτι της Ηπείρου, μετά τη θεία λειτουργία, θυσιάζουν βόδι. Ο ιερέας διαβάζει το ζώο και η θυσία γίνεται σε βόθρο τον οποίο ανοίγουν γι' αυτήν την τελετή, στην αυλή της εκκλησίας. Στη Θράκη κόβουν το πρώτο σταφύλι και αλλού τα πρώτα σύκα, γι' αυτό λένε "της αγίας Μαρίνας σύκα και του άη Λια σταφύλι".
Η αγία Μαρίνα ήταν κόρη μη χριστιανού ιερέως από την Πισιδία της Κιλικίας (3ος αι.) που διδάχτηκε από μικρή τον χριστιανισμό από την παιδαγωγό της και γι' αυτό συνελήφθη από τον ηγεμόνα Ολύμβριο, βασανίστηκε και αποκεφαλίστηκε. Το παλαιότερο συναξάρι της την θέλει κυνηγό σαν την Άρτεμη. Οι Τούρκοι της Καππαδοκίας την λένε Ζεπίλ γιζ (παρθένος κόρη) και την θεωρούν προστάτιδα των ποιμνίων τους.
18 Ιουλίου. Στη Χίο για τη μιλιά τάζουν στον άγιο Αιμιλιανό ή Μιλιανό. Ο μάρτυρας Αιμιλιανός καταγόταν από Δορόστολο (σημερινή Τούλτση) της Θράκης. Μαρτύρησε στους χρόνους του Ιουλιανού του Παραβάτου. Θανατώθηκε για την πίστη του με διαταγή του βικαρίου Θράκης Καπιτωλίνου. Φημισμένο εκκλησάκι του το "ποντικονήσι της Σύμης, το λιμανάκι που φέρει το όνομά του.
20 Ιουλίου. Του προφήτη Ηλία ή άη Λια ή Αγιολιά ή Αϊλά (Καππαδοκία) τον έχουν συνδέσει με τον Ήλιο. Τα εκκλησάκια του βρίσκονται πάντοτε στις κορφές των βουνών και των λόφων, γιατί κατά την παράδοση έδειρε την αγία Παρασκευή και το δικαστήριο των αγίων τον καταδίκασε να κατοικεί στα βουνά, ενώ την αγία στην "παράλια μπάντα". Άλλη παράδοση θέλει τον Ηλία γερασμένο θαλασσινό, που βαρέθηκε τη θάλασσα και πήρε στον ώμο το κουπί ρωτώντας τους ανθρώπους τι είναι αυτό που κρατάει. Όσο του απαντούσαν "κουπί" καταλάβαινε ότι ήταν σχετικοί με τη θάλασσα. Όταν του απάντησαν "ξύλο" κατάλαβε ότι θάλασσα δεν είχαν δει στη ζωή τους κι εκεί έχτισε την εκκλησία του. Να σημειώσουμε εδώ ότι ο μύθος αυτός αντιγράφει τον εξιλασμό του Οδυσσέα κατά την επίσκεψή του στον Άδη, ο οποίος στη Νέκυια της "Οδύσσειας" οδηγείται από τον Τειρεσία, μετά τον φόνο των μνηστήρων να φτάσει με ένα ουπί στον ώμο σε μεσόγειο τόπο, σε άνδρες που δεν ξέρουν τι είναι θάλασσα ("οι ουκ ίσασι θάλασσαν") και δεν τρώγουν αλατισμένες τροφές, ούτε πλοίο ξέρουν τι είναι, ούτε κουπί. Θα καταλάβει ότι βρήκε τον τόπο που του υποδείκνυε ο μάντης, όταν ένας τυχαίος οδοιπόρος του έλεγε το κουπί για φτυάρι. Τότε έπρεπε να μπήξει το κουπί στη γη, να θυσιάσει στον Ποσειδώνα και να συμφιλιωθεί μαζί του.
Λατρεύεται στα ιερά κορυφής του νεφεληγερέτη. Διασχίζει τους ουρανούς με το άρμα του. Εκεί πιστεύεται ότι κρατά στα χέρια του τους κεραυνούς, με τους οποίους κυνηγά τον κακοποιό δράκοντα και τα πονηρά δαιμόνια. Ρυθμίζει τις βροχοπτώσεις γιατί θεωρείται ο κύριος της βροχής, τους κρουνούς της οποίας ανοίγει όποτε το νομίζει πρόσφορο.
Τάζουν σ' αυτόν γιατί πιστεύουν ότι προφητεύει τα μετεωρολογικά. Για χάρη του ανάβουν φωτιές με λιβάνι στους λόφους. Οι εκδηλώσεις αυτές είχαν σαν σκοπό την αποτροπή λοιμωδών νόσων. Σε μια επιγραφή σε φορητή εικόνα του στο παλαιό μοναστήρι του στο Λιβάδι Πιερίων που ανακαινίστηκε το 1776 αναγράφεται "Ο ένδοξος προφήτης Ηλίας νόσους αποδιώκει και λεπρούς καθαρίζει".
Στη βόρεια Θράκη και στον Εύξεινο Πόντο, στις υπώρειες του όρους του Αϊλιά, κοντά στη Μεσημβρία (Βουλγαρία), θυσίαζαν στη γιορτή του ακμαίο, ανευνούχιστο και άζευτο ταύρο (κουρμπάνι) που διάβαζε πρώτα ο ιερέας. Οι ξεριζωμένοι της Θράκης μετανάστες στη Μακεδονία, εξακολουθούν να προσφέρουν θυσία στον άγιο, όχι στη γιορτή του, αλλά μια Δευτέρα πριν την 2α Μαΐου "για να τους λυπηθεί και να βρέξει".
Στη Θράκη και στη Μακεδονία, λένε, σε κάποιο μοναστήρι του ερχόταν κάθε χρόνο ένα ελάφι για να θυσιαστεί από μόνο του. Μια χρονιά δεν το άφησαν να ξαποστασει πριν το θυσιάσουν κι αό τότε ελάφι δεν ξαναφάνηκε. (Κάτι παρόμοιο διηγούνται και οι αναστενάρηδες, ότι ένα ελάφι κατέβαινε μόνο του κάθε χρόνο απ' τα βουνά για να το σφάξουν στον άγιο Κωνσταντίνο. Κάποτε όμως οι ντόπιοι δεν άφησαν το ζώο να ξαποστάσει κι από τότε δεν ξαναφάνηκε ελάφι στα αναστενάρια). Παρ' όλα αυτά, το κατ' εξοχήν ζώο που θυσιάζεται την ημέρα του άη Λια είναι ο κόκορας - ιερό πουλί του θεού Ήλιου. (άλλες παραδόσεις και έθιμα για την ημέρα αυτή θα βρείτε στο βιβλίο...)
Ο προφήτης Ηλίας ήταν σπουδαίος προφήτης του Ισραήλ, καταγόταν από τη Θέσβη (εξ ου και Θεσβίτης) της Γαλαάδ, πέρα από τον Ιορδάνη. Ήταν από ιερατικό γένος και έδρασε επί των ημερών γων βασιλιάδων Αχαάβ (873-854 π.Χ.) και Οχοζία. Πέτυχε να εμποδίσει την επέκταση της λατρείας του Βάαλ. Προφήτεψε ενώπιον του Αχαάβ την τριετή ξηρασία, ως θεία τιμωρία και τον κατηγόρησε για τον άδικο θάνατο του Ναβουθάτ ή Ναβόδ, μαζί με τη σύζυγο του Αχαάβ, Ιεζαβέλ - φόνο που διέπραξαν για να οικειοποιηθούν την άμπελό του. Πράγματι δεν έβρεξε για 3 χρόνια και 6 μήνες.
Για να αποφύγει την εκδίκηση της τελευταίας, έφυγε για το όρος Χωρήβ, όπου φωνή Κυρίου, σαν λεπτή αύρα, του παρήγγειλε να χρίσει τον Αζαήλ βασιλιά της Δαμασκού, τον Ιού βασιλιά του Ισραήλ και τον Ελισαίο προφήτη, να γίνουν τα όργανα του Θεού εναντίον του ιαβισού (Δ Βασ. η΄28 εξ.) Κρυμμένος στο χείμαρρο Χορράθ, κοράκια του έφερναν την τροφή του. Όταν ο γιος του Αχαάβ, Οχοζίας, συμβουλεύθηκε τον Βεελζεβούλ ο Ηλίας του προφήτεψε το θάνατό του. Με φωτιά που κατέβασε από τον ουρανό κατέκαψε τους 50 απεσταλμένους του. Πλήθυνε το αλεύρι και το λάδι της φτωχής χήρας Σαρεφθά, που τον φιλοξένησε και ανάστησε τον πεθαμένο γιο της. Κατέβασε φωτιά από τον ουρανό πάνω στο όρος Καρμήλιο και κατέκαψε ενώπιον όλου του Ισραήλ τη θυσία που ετοίμαζαν για τον θεό τους. Στο χείμαρρο Κισσών κατέσφαξε τους 450 ειδωλολάτρες ιερείς ψευδοπροφήτες. Με τροφή που έλαβε από άγγελο περπάτησε 40 μερόνυχτα. Χώρισε τα νερά του Ιορδάνη για να τον διαβεί πεζός με τον Ελισαίο. Για τον ζήλο του ονομάστηκε και Ζηλωτής.
Ο προφήτης δεν κοιμήθηκε, αλλά εκεί που μιλούσε με τον προφήτη Ελισαίο, τον άρπαξε πύρινο άρμα με το οποίο διέφυγε στον ουρανό, όπως ο Ενώχ, αφήνοντας τον τριχωτό επενδύτη του στον Ελισαίο.
Θα επανέλθει για να ετοιμάσει το δρόμο του Μεσσία κηρύσσοντας τη μετάνοια, που ερμηνεύεται ότι θα επανέλθει στη συντέλεια του κόσμου, όπως παραστάθηκε μαζί με τον Μωυσή στο όρος Θαβώρ, κατά τη μεταμόρφωση του Χριστού.
Ο προφήτης Ηλίας κυνηγούσε τον δράκοντα στον ουρανό. Η λατρεία του αντικατέστησε αυτήν του αρχαιοτέρου θεού, του Ηλίου, αλλά και του νεφεληγερέτου και κεραύνιου Διός, ο οποίος επίσης ταυτιζόταν με τον Ήλιο. "Ο μυθικός του προφήτου Ηλία χαρακτήρ προσλαβών πάντα σχεδόν τα στοιχεία της ηλιακής και του πυρός θεότητος συνεταυτίσθη προς τον Ήλιον" (Ν. Πολίτης "Λαογραφικά Σύμμεικτα", Α΄1920).
Α΄μέρος : http://eismnimin.blogspot.com/2018/07/blog-post.html
ΤΑΜΑΤΑ και ΑΝΑΘΗΜΑΤΑ, Γ. Λεκάκη
Την 15η Ιουλίου ξεκίναγε ο πρώτος μήνας του νέου έτους, ο Εκατομβαιών, για τους Αθηναίους - όμοια τον έλεγαν και οι Δήλιοι. Σε άλλες περιοχές ο μήνας αυτός ονομαζόταν Απελλαίος (Δελφούς) ή Απελλαιών (Τήνο), Φυλλικός (Θεσσαλία), Ιπποδρόμιος (Λαμία, Βοιωτία), Γορπιαίος (Μακεδονία), Πάναμος (Ρόδο) ή Πάνημος (Μίλητο), Αζόσιος (Επίδαυρο), Υακίνθιος (Σπάρτη), Θυίος (Αιτωλία), Πελυσιών (Σάμο), Μιλτοφοριών (Αμοργό), Βασίλιος (κρήτη) κ.ά.
Την ίδια μέρα οι Ρωμαίοι γιόρταζαν τις Ιδές, για τον θεό Ιούπιτερ. Επίσης γινόταν και η επίσημη ιππική πομπή Τρανσβέκτιο Εκουίτουμ, που ξεκινούσε από το Φόρουμ και κατέληγε στο Καπιτώλιο.
Οι Αρμένιοι γιορτάζουν το Βορτεβόρ, την παραδοσιακή τους γιορτή κατά τη διάρκεια της οποίας μικροί - μεγάλοι μπουγελώνουν και μπουγελώνονται, προκαλώντας έτσι τον καιρό για βροχές, έθιμο που οι ρίζες του χάνονται στα βάθη των αιώνων.
Η αγία Μαρίνα ήταν κόρη μη χριστιανού ιερέως από την Πισιδία της Κιλικίας (3ος αι.) που διδάχτηκε από μικρή τον χριστιανισμό από την παιδαγωγό της και γι' αυτό συνελήφθη από τον ηγεμόνα Ολύμβριο, βασανίστηκε και αποκεφαλίστηκε. Το παλαιότερο συναξάρι της την θέλει κυνηγό σαν την Άρτεμη. Οι Τούρκοι της Καππαδοκίας την λένε Ζεπίλ γιζ (παρθένος κόρη) και την θεωρούν προστάτιδα των ποιμνίων τους.
 |
| στο Βούντημα της Πάρνηθας, και η εκκλησία της Αγίας Μαρίνας που δεσπόζει στο βράχο |
20 Ιουλίου. Του προφήτη Ηλία ή άη Λια ή Αγιολιά ή Αϊλά (Καππαδοκία) τον έχουν συνδέσει με τον Ήλιο. Τα εκκλησάκια του βρίσκονται πάντοτε στις κορφές των βουνών και των λόφων, γιατί κατά την παράδοση έδειρε την αγία Παρασκευή και το δικαστήριο των αγίων τον καταδίκασε να κατοικεί στα βουνά, ενώ την αγία στην "παράλια μπάντα". Άλλη παράδοση θέλει τον Ηλία γερασμένο θαλασσινό, που βαρέθηκε τη θάλασσα και πήρε στον ώμο το κουπί ρωτώντας τους ανθρώπους τι είναι αυτό που κρατάει. Όσο του απαντούσαν "κουπί" καταλάβαινε ότι ήταν σχετικοί με τη θάλασσα. Όταν του απάντησαν "ξύλο" κατάλαβε ότι θάλασσα δεν είχαν δει στη ζωή τους κι εκεί έχτισε την εκκλησία του. Να σημειώσουμε εδώ ότι ο μύθος αυτός αντιγράφει τον εξιλασμό του Οδυσσέα κατά την επίσκεψή του στον Άδη, ο οποίος στη Νέκυια της "Οδύσσειας" οδηγείται από τον Τειρεσία, μετά τον φόνο των μνηστήρων να φτάσει με ένα ουπί στον ώμο σε μεσόγειο τόπο, σε άνδρες που δεν ξέρουν τι είναι θάλασσα ("οι ουκ ίσασι θάλασσαν") και δεν τρώγουν αλατισμένες τροφές, ούτε πλοίο ξέρουν τι είναι, ούτε κουπί. Θα καταλάβει ότι βρήκε τον τόπο που του υποδείκνυε ο μάντης, όταν ένας τυχαίος οδοιπόρος του έλεγε το κουπί για φτυάρι. Τότε έπρεπε να μπήξει το κουπί στη γη, να θυσιάσει στον Ποσειδώνα και να συμφιλιωθεί μαζί του.
 |
| Προφήτης Ηλίας Μάκρη Αλεξανδρούπολη |
Τάζουν σ' αυτόν γιατί πιστεύουν ότι προφητεύει τα μετεωρολογικά. Για χάρη του ανάβουν φωτιές με λιβάνι στους λόφους. Οι εκδηλώσεις αυτές είχαν σαν σκοπό την αποτροπή λοιμωδών νόσων. Σε μια επιγραφή σε φορητή εικόνα του στο παλαιό μοναστήρι του στο Λιβάδι Πιερίων που ανακαινίστηκε το 1776 αναγράφεται "Ο ένδοξος προφήτης Ηλίας νόσους αποδιώκει και λεπρούς καθαρίζει".
Στη βόρεια Θράκη και στον Εύξεινο Πόντο, στις υπώρειες του όρους του Αϊλιά, κοντά στη Μεσημβρία (Βουλγαρία), θυσίαζαν στη γιορτή του ακμαίο, ανευνούχιστο και άζευτο ταύρο (κουρμπάνι) που διάβαζε πρώτα ο ιερέας. Οι ξεριζωμένοι της Θράκης μετανάστες στη Μακεδονία, εξακολουθούν να προσφέρουν θυσία στον άγιο, όχι στη γιορτή του, αλλά μια Δευτέρα πριν την 2α Μαΐου "για να τους λυπηθεί και να βρέξει".
Στη Θράκη και στη Μακεδονία, λένε, σε κάποιο μοναστήρι του ερχόταν κάθε χρόνο ένα ελάφι για να θυσιαστεί από μόνο του. Μια χρονιά δεν το άφησαν να ξαποστασει πριν το θυσιάσουν κι αό τότε ελάφι δεν ξαναφάνηκε. (Κάτι παρόμοιο διηγούνται και οι αναστενάρηδες, ότι ένα ελάφι κατέβαινε μόνο του κάθε χρόνο απ' τα βουνά για να το σφάξουν στον άγιο Κωνσταντίνο. Κάποτε όμως οι ντόπιοι δεν άφησαν το ζώο να ξαποστάσει κι από τότε δεν ξαναφάνηκε ελάφι στα αναστενάρια). Παρ' όλα αυτά, το κατ' εξοχήν ζώο που θυσιάζεται την ημέρα του άη Λια είναι ο κόκορας - ιερό πουλί του θεού Ήλιου. (άλλες παραδόσεις και έθιμα για την ημέρα αυτή θα βρείτε στο βιβλίο...)
Ο προφήτης Ηλίας ήταν σπουδαίος προφήτης του Ισραήλ, καταγόταν από τη Θέσβη (εξ ου και Θεσβίτης) της Γαλαάδ, πέρα από τον Ιορδάνη. Ήταν από ιερατικό γένος και έδρασε επί των ημερών γων βασιλιάδων Αχαάβ (873-854 π.Χ.) και Οχοζία. Πέτυχε να εμποδίσει την επέκταση της λατρείας του Βάαλ. Προφήτεψε ενώπιον του Αχαάβ την τριετή ξηρασία, ως θεία τιμωρία και τον κατηγόρησε για τον άδικο θάνατο του Ναβουθάτ ή Ναβόδ, μαζί με τη σύζυγο του Αχαάβ, Ιεζαβέλ - φόνο που διέπραξαν για να οικειοποιηθούν την άμπελό του. Πράγματι δεν έβρεξε για 3 χρόνια και 6 μήνες.
Ο προφήτης δεν κοιμήθηκε, αλλά εκεί που μιλούσε με τον προφήτη Ελισαίο, τον άρπαξε πύρινο άρμα με το οποίο διέφυγε στον ουρανό, όπως ο Ενώχ, αφήνοντας τον τριχωτό επενδύτη του στον Ελισαίο.
Θα επανέλθει για να ετοιμάσει το δρόμο του Μεσσία κηρύσσοντας τη μετάνοια, που ερμηνεύεται ότι θα επανέλθει στη συντέλεια του κόσμου, όπως παραστάθηκε μαζί με τον Μωυσή στο όρος Θαβώρ, κατά τη μεταμόρφωση του Χριστού.
Ο προφήτης Ηλίας κυνηγούσε τον δράκοντα στον ουρανό. Η λατρεία του αντικατέστησε αυτήν του αρχαιοτέρου θεού, του Ηλίου, αλλά και του νεφεληγερέτου και κεραύνιου Διός, ο οποίος επίσης ταυτιζόταν με τον Ήλιο. "Ο μυθικός του προφήτου Ηλία χαρακτήρ προσλαβών πάντα σχεδόν τα στοιχεία της ηλιακής και του πυρός θεότητος συνεταυτίσθη προς τον Ήλιον" (Ν. Πολίτης "Λαογραφικά Σύμμεικτα", Α΄1920).
Α΄μέρος : http://eismnimin.blogspot.com/2018/07/blog-post.html
ΤΑΜΑΤΑ και ΑΝΑΘΗΜΑΤΑ, Γ. Λεκάκη
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου