Μακεδονία ξακουστή!! Πρέσπες

Οι Πρέσπες

     Στη βορειοδυτική γωνία της Μακεδονίας, εκεί όπου συναντώνται Ελλάς, Αλβανία και Γιουγκοσλαβία, υπάρχουν δύο αδελφές λίμνες, η Μεγάλη και η Μικρή Πρέσπα, ή η Μεγάλη και η Μικρή Βρυγηίς. 

     Η λεκάνη των Πρεσπών σχηματίστηκε από τεκτονικές υφέσεις πιθανότατα κατά τη διάρκεια της Τριτογενούς γεωλογικής εποχής (1-70 εκατομμύρια χρόνια πριν).

     Αρχικά δημιουργήθηκε μια μόνο λίμνη, η Πρέσπα, στη συνέχεια όμως κατά τις τελευταίες δεκάδες χιλιάδες χρόνια, οι εναποθέσεις του ρύακα που διέρχεται από την Κοιλάδα του Αγίου Γερμανού σε συνδυασμό με τη δράση των νερών της λίμνης, δημιούργησαν σιγά-σιγά μια αμμώδη λωρίδα γης που διαχώρισε ένα ρηχό βραχίονα, δημιουργώντας τη λίμνη Μικρή Πρέσπα. Έτσι, οι δύο λίμνες διαχωρίζονται από μια αβαθή λωρίδα αμμώδους γης, μήκους περίπου 4 χλμ. και πλάτους 200–1000 μ.

     Η σημερινή ονομασία «Πρέσπα» μαρτυρείται ήδη από τους βυζαντινούς χρόνους. Δυστυχώς η περιοχή, λόγω της ιστορικής ευαισθησίας της, συνιστούσε μέχρι και πριν ολίγα χρόνια ζώνη εμπολέμου, βαρέως και η ίδια πληγωθείσα από τις Ελληνο-βαλκανικές μεγάλες αντιπαραθέσεις και φυσικά τον εμφύλιο πόλεμο. Έτσι υπέστη μια αδικαιολόγητη κατάσταση απομονώσεως, ελλείψεως ουσιαστικού κρατικού ενδιαφέροντος, που πέραν της απουσίας σημαντικών υποδομών (πρόβλημα που υφίσταται μέχρι και σήμερα), περιόρισε στο ελάχιστο τις αρχαιολογικές έρευνες.

     Οι περιορισμένες αρχαιολογικές έρευνες, όπως αυτή του Φ. Πέτσα που αφορούν την προχριστιανική Πρέσπα - Αρχαία Βρυγηίδα, έχουν αποδώσει στοιχεία τα οποία μαρτυρούν την ύπαρξη της αρχαίας πόλεως Λύκης ή Λύκας λείψανα της οποίας, βρίσκονται ως φαίνεται στην ονομαζόμενη σήμερα Μικρή Πρέσπα και το νησάκι του Αγίου Αχιλλείου, αλλά και βυθισμένα στον παραλίμνιο αυτής χώρο.

     

     Κατά την Παλαιοχριστιανική Περίοδο, οι Πρέσπες υπάγονταν στην Μακεδονία Δευτέρα της Επαρχίας του Ιλλυρικού. Πέραν όμως ελαχίστων πληροφοριών και ανακαλυφθέντων ευρημάτων, ελάχιστες είναι οι γνώσεις μας για την περιοχή προ της ελεύσεως του Τσάρου Σαμουήλ. Περιορισμένα προς το παρόν οικιστικά λείψανα εντοπίζονται παρά το χωριό Λαιμός, όπου έχουν εντοπισθεί παλαιοχριστιανικές ταφές και οχυρώσεις, στο νησί Άγιος Αχίλλειος της Μικρής Πρέσπας και κάποια οχυρωματικά κυρίως λείψανα στα χωριά Μικρολίμνη, Λευκώνας, Πλατύ και Άγιος Γερμανός.

     Η μεγάλη Πρέσπα είναι η μεγαλύτερη λίμνη όλης της Βαλκανικής και καλύπτει επιφάνεια 288 τετρ. χλμ.  Τα σύνορα των τριών κρατών συναντώναι μέσα στα νερά της Μεγάλης Πρέσπας ("τριεθνές σημείο"). Βρίσκεται σε ύψος 853 μ. από τη θάλασσα, και το βάθος της φτάνει τα 50 μέτρα. Έχει πολλά ψάρια, στις γιουγκοσλαβικές μάλιστα όχθες της υπάρχουν σημαντικά ιχθυοτροφεία όπως και σύγχρονα κέντρα παραθερισμού.

     Στη νότια όχθη της λίμνης υπάρχει το μόνο ελληνικό χωριό, οι Ψαράδες (430 κάτοικοι κατά την απογραφή του 1961, 1981 - 167 και 1991 - 144, ενώ το χειμώνα παραμένουν μόνο 60). Όπως δείχνει και μονάχο του το όνομά του, ψαράδες κατοικούν εκεί, ξεχασμένοι στα ακρότατα σύνορα της Ελλάδος. 
    Ένας στενός λαιμός γης, πλάτους 200 μ. και μήκους 3 χλμ., χωρίζει τη Μεγάλη με τη Μικρή Πρέσπα. Η δεύτερη βρίσκεται νοτιώτερα, ενώ τα νερά και των δύο λιμνών συνδέονται υπογείως.
Στο κέντρο της Μικρής Πρέσπας βρίσκεται  η νησίδα Βιτρινέτσι, και στο βόρειο τμήμα της βρίσκεται η νησίδα Άγιος Αχίλλειος. Η τελευταία καλύπτεται από ένα λόφο, που έχει ύψος 175 μ. πάνω από την επιφάνεια της λίμνης. Σήμερα η μικρή νησίδα αυτή κατοικείται από λίγους ψαράδες (38 κάτοικοι 1961 ενώ το 2011 μόνον 21).
     Ο Άγιος Αχίλλειος ή Χαΐλλι  απέxει 60 χλμ. από τη Φλώρινα και 65 χλμ. από την Καστοριά. Το όνομά του έχει προκύψει από παραφθορά του ονόματος του Αγίου Αχιλλείου, επισκόπου της Λάρισας τον 4ο αιώνα. Στο νησί υπήρχε ρωμαϊκός και βυζαντινός οικισμός, ο οποίος σύμφωνα με επιγραφές που ανακαλύφθηκαν ταυτίζεται με την αρχαία πόλη Λύκη. Στο νησάκι υπάρχουν αρκετές βυζαντινές εκκλησίες, από τις οποίες σημαντικότερη είναι η τρίκλιτη Βασιλική του Αγίου Αχιλλείου, η οποία χρονολογείται από τα τέλη 10ου αιώνα μ.Χ., κτισμένη από τον τσάρο Σαμουήλ της Βουλγαρίας και στην οποία φυλάσσονταν τα λείψανα του αγίου Αχιλλείου, όταν τα μετέφεραν εκεί τα βουλγαρικά στρατεύματα από τη Λάρισα. Άλλες εκκλησίες στο νησί είναι η βασιλική των Δώδεκα Αποστόλων (11ος αιώνας), ο ναός του Αγίου Δημητρίου (14ος αιώνας), η βασιλική του Αγίου Γεωργίου (15ος αιώνας) και η εκκλησία της Παναγίας Πορφύρας.  Είναι το δεύτερο κατοικημένο νησί σε λίμνη της Ελλάδος, μετά το νησί των Ιωαννίνων

.

     Οι Πρέσπες αποτελούν διάσημη για το φυσικό της κάλλος τριεθνή ορεινή λιμναία περιοχή στα βορειοδυτικά σύνορα της Ελλάδας με την Αλβανία και τη Βόρεια Μακεδονία. Βρίσκονται σε υψόμετρο 857 μέτρων η Μικρή Πρέσπα και περίπου 852 μέτρα η Μεγάλη, με δεσπόζοντα σημεία τους την ύπαρξη των δύο λιμνών: την Μεγάλη Πρέσπα που χωρίζεται ανάμεσα στην Ελλάδα, τη Βόρεια Μακεδονία και την Αλβανία και την Μικρή Πρέσπα η οποία ανήκει κυρίως στην Ελλάδα (τα 43,5 περίπου τ.χλμ.) ενώ το μικρότερο τμήμα της (λιγότερο από 4 τ.χλμ.), προς τα δυτικά, ανήκει στην Αλβανία. Λόγω της καθόδου της στάθμης του νερού στη Μικρή Πρέσπα, το μέρος που ανήκει στην Αλβανία, έχει σχεδόν εξαφανιστεί.

     Τις λίμνες περιβάλουν οι ορεινοί όγκοι του Βαρνούντα ανατολικώς και του Τρικλαρίου(Σφήκα) νοτίως, ενώ βορείως ο ορεινός όγκος του Ξεροβουνίου (σλ. Σούβα Γκόρα 1.857 μ.) και της Γκαλιτσίτσας (2.288 μ.), χωρίζει την Αχρίδα από την Μεγάλη Πρέσπα. Η Μεγάλη Πρέσπα, υπό τον μεγάλο ορεινό όγκο που την περιβάλλει, όπως και όλη η γύρω περιοχή, επικοινωνεί υπόγεια με την λίμνη της Αχρίδος, και κατά καιρούς την στάθμη των υδάτων τους μεταβάλλεται.

     Η Πρέσπα και συγκεκριμένα μια έκτασή της συνολικής εκτάσεως 256,9 τ. χλμ. είχε ήδη ανακηρυχθεί ως ο «Εθνικός Δρυμός Πρεσπών» από το 1974.

Το αιωνόβιο δάσος J. excelsa στον 'Αγιο Αθανάσιο Βροντερού, Εθνικό Πάρκο Πρεσπών 

     Την επόμενη χρονιά, το 1975, ονομάστηκε επίσημα «Τοπίο Ιδιαίτερου Φυσικού Κάλλους», ενώ στις 21 Δεκεμβρίου του ιδίου έτους, τέθηκε σε ισχύ στην Ελλάδα η ένταξη της Μικρής Πρέσπας στην Συνθήκη Ramsar ως υγροβιοτόπου διεθνούς ενδιαφέροντος.

     Το 1991 δημιουργήθηκε η Εταιρία Προστασίας Πρεσπών με τη βοήθεια της WWF που στήριξε τις προσπάθειες του τοπικού πληθυσμού να αναδείξουν και να προστατέψουν το φυσικό πλούτο της περιοχής τους.

Διασυνοριακό πρόγραμμα για προστασία των σπάνιων αμμοθινών στις Πρέσπες

     Σημαντικό τμήμα του Εθνικού Δρυμού καθώς και του Όρους Βαρνούντα συγκαταλέγεται στο Ευρωπαϊκό Οικολογικό Δίκτυο «NATURA 2000».

     Το 2009 ο Εθνικός Δρυμός Πρεσπών αντικαταστάθηκε από μια ευρύτερη του 1974 προστατευόμενη περιοχή συνολικής εκτάσεως 327 τ.χλμ. με τον τίτλο «Εθνικό Πάρκο Πρεσπών».

Εθνικό Πάρκο Πρεσπών

Α' μέρος  https://eismnimin.blogspot.com/2019/04/blog-post_5.html
Β' μέρος https://eismnimin.blogspot.com/2019/04/blog-post_6.html
Γ' μέρος https://eismnimin.blogspot.com/2019/04/blog-post_7.html

Παγκόσμιος Λαογρ. και Γεωγρ. Εγκυκλ. ΕΛΛΑΣ -  Α' τ.,  εκδ. Χ. Γιοβάνης 1969
https://el.wikipedia.org/wiki/Λίμνες_Πρέσπες